Kυριακή Φραντζή
Μια και συζητάμε για διδακτικές και εγχειρίδια, τα οποία -αν και χρήσιμα- για να είμαι ειλικρινής ποτέ δε με ενέπνευσαν ιδιαίτερα, σας στέλνω μια περιγραφή δικού μου μαθήματος. Αναφέρομαι επίσης και σε ορισμένα ζητήματα που με προβλημάτισαν στο σχεδιασμό του.

UNSW, Αυστραλία, Νοέμβριος 2003

Το επίπεδο προχωρημένων(ΙΙ) που δίδαξα φέτος είναι το τελευταίο και το πιο εντατικό επίπεδο γλωσσικού μαθήματος που μπορεί να παρακολουθήσει ένας φοιτητής στο δικό μας ελληνικό τμήμα. Η ύλη που βρήκα έτοιμη, για την σύνθεση της οποίας είχαν εργαστεί σκληρά άλλοι συνάδελφοι, ήταν μια σειρά κειμένων και θέματα γραμματικής. Η θεματολογία που με απασχόλησε ωστόσο ήταν η διδασκαλία του προφορικού λόγου, καθώς και μια πιο δημιουργική-ας πούμε- επέμβαση στο πιο ανιαρό μέρος του υλικού.
Κατέληξα από πολύ νωρίς στο συμπέρασμα ότι οι φοιτητές χρειάζεται να εμπλέκονται ενεργά σε όλα τα στάδια του μαθήματος, κι αυτό συνεπάγεται περιορισμό της ποσότητας του υλικού στα αναγκαία. Διατήρησα όμως μια επιμονή στους τύπους γιατί στα αυστραλιανά σχολεία δε διδάσκονται ούτε τα βασικά στοιχεία γραμματικής και δομής του λόγου.Έτσι το μάθημα όπως διαμορφώνεται αυτή τη στιγμή αποτελείται από τέσσερα ισότιμα μέρη

• Παραγωγή κειμένων προφορικού λόγου (1)
• Κείμενα και παραγωγή γραπτού λόγου (2)
• Γραμματικά και βασικά συντακτικά φαινόμενα
• Ζωντανός προφορικός λόγος/ακουστικές ασκήσεις (3)

Πρόσθεσα τέλος κάποιες ασκήσεις σχετικές με τη γλώσσα του σώματος και τον τονισμό του λόγου στα Ελληνικά, οι οποίες βρίσκονται σε εμβρυακό στάδιο.

(1)
Η παραγωγή κειμένων προφορικού λόγου περιλαμβάνει μόνο ασκήσεις γραφής διαλόγων από τους ίδιους τους φοιτητές , κατά προτίμηση στο σπίτι. Μπορούν κάλλιστα από το τηλέφωνο ή μέσω διαδικτύου να ετοιμάσουν τέτοιους διαλόγους, είτε σε συνεργασία μεταξύ τους ή να τους δουλέψουν ο καθένας μόνος τους. Μπορεί να τους δοθεί το θέμα και η αρχή ενός διαλόγου, και να τους ζητηθεί να τον συνεχίσουν. Ή, ακόμα πιο σύνθετες ασκήσεις με συγκεκριμένα καθήκοντα, όπως η παρακάτω:

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ (α)
Διατύπωση συναισθημάτων

Γράψε έναν οικογενειακό διάλογο με αφορμή το παρακάτω σχόλιο που δημοσιεύτηκε πρόσφατα σε κινηματογραφικό περιοδικό, χρησιμοποιώντας τις εξής φράσεις:

Θα προτιμούσα...
Βρίσκω ενδιαφέρουσα την πρόταση/την επιλογή
Δεν ενδιαφέρομαι
Αισιοδοξώ ότι όλα θα πάνε καλά
Είναι συγκινητικό το ενδιαφέρον σου
Έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό της/του
Είναι υπέροχη! Μοναδική!
Το φαντάστηκα/Δε με εκπλήσσει καθόλου
Σιγά το πράμα!/ Δε με εντυπωσιάζει καθόλου/ Μʼ άφήνει αδιάφορο/η
Είναι αντιπαθέστατος-η/Μου τη δίνει/Μου προκαλεί αηδία
Πολύ κακόκεφη σε βλέπω/ ακούω σήμερα

---

Αφού το έφερε η κουβέντα πάλι, ας κλείσουμε λίγο αρχαιοελληνικά. Ο Eric Bana λοιπόν αυτόν τον καιρό έχει εμπλακεί στην πολυσυζητημένη μεταφορά του Τρωϊκού Πολέμου στον κινηματογράφο. Τα γυρίσματα λοιπόν του "Troy" συνεχίζονται κανονικά, κάτω από το σκηνοθετικό βλέμμα του Wolfgang Petersen, με τον Eric Bana να κρατάει το ρόλο το Έκτορα, τον Brad Pitt του Αχιλλέα, τον Οrlando Bloom του Πάρη, και του Peter O'Toole του Πρίαμου. Αξιοσημείωτο βέβαια είναι ότι δεν έχει διαρρεύσει ακόμα το όνομα της ηθοποιού που θα ενσαρκώσει το ρόλο της Ωραίας Ελένης, αν και πολλά μεγάλα ονόματα ακούγονται, όπως αυτά της Penelope Cruze και Catherine Zeta Jones, χωρίς όμως να αποκλείεται η έκπληξη με κάποιο μικρότερο όνομα, λιγότερο γνωστό στο ευρύ κοινό.
Παράλληλα όμως συνεχίζονται τα γυρίσματα για τις άλλες πολυσυζητημένες ταινίες που, ας πούμε, μας αφορούν, οι οποίες έχουν ως θέμα τον Μέγα Αλέξανδρο. Το σίγουρο είναι πάντως ότι μόνο και μόνο με τα ονόματα των σκηνοθετών, καταλαβαίνουμε ότι οι δύο ταινίες θα παρουσιάσουν και θα σχολιάσουν το ιστορικό πρόσωπο από εντελώς διαφορετική οπτική γωνία. Από την μία έχουμε λοιπόν τον Oliver Stone να έχει ξεκινήσει επιτέλους αυτό που χρόνια τώρα συζητάει, με τον Colin Farrell στο ρόλο του στρατηλάτη και την Angelina Jolie στο ρόλο της Ολυμπιάδας. Αντίστοιχα, από την άλλη, ο εκκεντρικός αλλά αδιαμφισβήτητα πάρα πολύ σπουδαίος και ταλαντούχος Baz Luhrman, προτίμησε τον Leonardo DiCaprio και την μούσα του, όπως έχει ομολογήσει, Nicole Kidman.(το άρθρο περιλαμβάνει εικόνα)

---

(2)
Στη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατέληξα στις εξής (23) θεματολογίες κειμένων:
SESSION 1
Λίγα λόγια για τη σύγχρονη Ελλάδα/ Μετακινήσεις ?ταξίδια/ Τηλεφωνική επικοινωνία/ Εκπαίδευση/ Μουσική- εκδηλώσεις-ψυχαγωγία/ Eπίσκεψη σε μουσείο ή αίθουσα τέχνης/ Σπορ-αθλητισμός / Επιστήμη- τεχνολογία ?εναλλακτικός τρόπος ζωής /Υγεία-ατυχήματα /Ανθρώπινες σχέσεις/ Οικονομία ?εργασία-επάγγελμα
SESSION 2
Μετακινήσεις ? ταξίδια -μεταφορικά μέσα / Η γλώσσα των νέων/Ο καθημερινός πολιτισμός (κατοικία, διατροφή, αγορά και χρήση καταναλωτικών ειδών) /Θεσμοί-διοίκηση-πολιτική ζωή/ Δίκες-δικηγόροι-δικαστήρια / Βιογραφικά, αιτήσεις για σπουδές, συστατικές επιστολές/Συναλλαγές με δημόσιες και κρατικές υπηρεσίες / Τραπεζικές συναλλαγές/ Οι ξένες λέξεις στην ελληνική-Τα ελληνικά στις ξένες γλώσσες-Μετάφραση/ Μέσα μαζικής ενημέρωσης/ Διαφήμιση/Θέματα ισότητας των δύο φύλων.
Επίσης, αναζήτησα τρόπους να διδάσκω το λεξιλόγιο, το οποίο αποφάσισα ότι πρέπει να είναι καταρχήν μικρό(όχι παραπάνω από δέκα λέξεις). Μʼ αυτό καθαυτό το λεξιλόγιο μπορούν να γίνουν διάφοροι γραπτοί και προφορικοί αυτοσχεδιασμοί., από τον πιο απλό...
- δίνω ή επιλέγουμε το θέμα και παράγουμε επί τόπου το λεξιλόγιο
- γράφουμε με τη σειρά σʼένα μοναδικό χαρτί από μια πρόταση χωρίς να βλέπουμε τι έγραψε ο προηγούμενος
...μέχρι τον πιο απαιτητικό, γιατί θέλει ετοιμότητα από όλους, και τον διδάσκοντα να συμμετέχει και να συντονίζει ενεργά:
-παράγουμε σε κύκλο μια αλυσίδα προφορικών προτάσεων (το λόγο πχ ενός ομιλητή για τη διαφήμιση) χρησιμοποιώντας ο καθένας στην πρότασή του δυο λέξεις ή φράσεις του λεξιλογίου.
Τέλος, καθώς στο μάθημα περιλαμβάνονται μικρές και μεγάλες εκθέσεις τύπου δοκιμίου, συμπεριέλαβα θεωρία και κυρίως ασκήσεις γραφής δοκιμίου, είτε γραπτές (μια παράγραφο), είτε προφορικές.

(3)
Ο ζωντανός προφορικός λόγος είναι παραγωγή ακουστικών ασκήσεων είτε από τους φοιτητές είτε από τον διδάσκοντα. Μπορεί να είναι μαγνητοφώνηση ενός κειμένου ή διαλόγου(πχ του μαθήματος της ημέρας) και χρήση του σαν ακουστική άσκηση. Μπορεί να ζητηθεί απο τους φοιτητές να φέρουν σε κασέτα μια περιγραφή, μια άποψη, ένα σχόλιο (περιγραφή πχ μιας παροικιακής εκδήλωσης ή ένα σχόλιο με αφορμή την επίσκεψη σε έναν ελληνικό δικτυακό τόπο, όπως το παρακάτω:

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ(β)

Διαβάσε τους τίτλους των κύριων άρθρων της ελληνικής εφημερίδας Ελευθεροτυπία στον ηλεκτρονικό τόπο www.enet.gr και αφού βεβαιωθείς ότι καταλαβαίνεις σε τι αναφέρονται, διάλεξε όποιο από αυτά σε ενδιαφέρει. Διάβασε προσεκτικά το άρθρο και μαγνητοφώνησε μια προφορική του περίληψη μαζί με ένα σύντομο δικό σου σχόλιο)

Πηγές που μας φάνηκαν από λίγο έως πολύ χρήσιμες ήταν οι εξής:
-Μπαμπινιώτης, Ελληνική γλώσσα, Εγχειρίδιο Διδασκαλίας της Ελληνικής ως Δεύτερης(Ξένης) Γλώσσας, Ίδρυμα Λαμπράκη, Αθήνα,1995
-Alfred Vincent, Outlines of Modern Greek Grammar Part1,Department of Modern Greek, The University of Sydney,1986
-Γιακουμής, Μαθήματα Γραπτής Έκφρασης, Τεύχος Β, Πατάκης,1993
-Παναγοπούλου, Χατζηπαναγιωτίδη, Ελληνικά για προχωρημένους, ΑΠΘ, Ίδρυμα Μανώλη Τριανταφυλλίδη, Θεσ/νίκη,1997
-Πιστοποίηση Επάρκειας της Ελληνομάθειας/Αναλυτικό Εξεταστικό Πρόγραμμα, (συλλ.έργο), ΥΠΕΠΘ-Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Θεσ/νίκη, 2001
-ΟΕΔΒ, Νεοελληνική Γλώσσα για το Γυμνάσιο, τεύχη Α΄, Β΄, Γ΄, καθώς και βιβλία του Δημοτικού
-Ελληνικοί δικτυακοί τόποι εφημερίδων, ραδιοφώνου και τηλεόρασης, καθώς και άρθρα από τον παροικιακό τύπο

Τελειώνοντας αυτή την ενδεικτική περιγραφή, θεωρώ χρήσιμο να μοιραστώ την εμπειρία μου από τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται σε εξαμηνιαία βάση τα προγράμματα σπουδών στο εδώ πανεπιστήμιο.Η αντίληψη που επικρατεί είναι ότι οι φοιτητές δεν είναι απλώς αποδέκτες, αλλά συμμετέχουν ενεργά στην παραγωγή της γνώσης. Καλούνται δηλαδή από την αρχή του εξαμήνου μόνοι τους ή σε ομαδική βάση να φέρουν εις πέρας ένα ολοκληρωμένο έργο, τους δίνονται οι σχετικές πηγές πληροφοριών, και τα μαθήματα που ακολουθούν -καθώς και ο διδάσκων - παίζουν βοηθητικό ή διευκολυντικό ρόλο στην παραγωγή αυτού του έργου.
Στο σχετικό σεμινάριο, τα παραδείγματα που χρησιμοποιήθηκαν έχουν σχέση κυρίως με τις θετικές επιστήμες, αλλά σαν ιδέες τα βρήκα ενδιαφέροντα και για τη δική μας δουλειά. Σε μια από τις περιπτώσεις, ένα εξαμηνιαίο μάθημα σχεδιάστηκε με στόχο όχι τη θεωρητική κατάρτιση και εξέταση των φοιτητών στη λειτουργία των ψυκτικών μηχανών - όπως συνέβαινε ως τότε, αλλά την παραγωγή του ίδιου του αντικειμένου. Τους ζητήθηκε δηλαδή να κατασκευάσουν και να παραδώσουν το ίδιο το ψυγείο. Τηρουμένων των αναλογιών στη σχολή των visual and performance arts μπορεί να ζητηθεί η παραγωγή ενός μουσικού, κινηματογραφικού, ή θεατρικού έργου και στις θεωρητικές επιστήμες η συγγραφή ενός εκτεταμένου δοκιμίου με πρωτότυπο θέμα.