errante writes, "Συνάδερφοι και φίλοι γεια σας.
Ε, αφού στα συνέδρια αγνοούν πανηγυρικά τη δική μας προσπάθεια – ποια δική μας, δηλαδή, δεν σταλθήκαμε μόνοι μας, υποτίθεται πως κάτι υπηρετούμε – έχουμε, αν μη τι άλλο την καθημερινότητά μας.
Επειδή λοιπόν στις επετείους πολλοί από μας δυσκολεύονται στην εξεύρεση κατάλληλου υλικού, ειδικά για τα επίπεδα των αρχαρίων και μέσων, σας στέλνω το υλικό που χρησιμοποίησα για την 28η Οκτωβρίου και αυτό που θα με διευκολύνει μεθαύριο να αναφερθώ στην επέτειο του Πολυτεχνείου.
"

16 Νοεμβρίου 2004

Για την 28η, λίγες μέρες πριν, είχαμε επεξεργαστεί σύντομα το ποίημα του Αναγνωστάκη «Ποιήματα που μας διάβασε ένα βράδυ ο λοχίας Οtto V…». Κατόπιν είχα ζητήσει και από τους φοιτητές να φέρουν λίγες πληροφορίες από όποια πηγή ήθελαν, ελληνική ή ισπανική, αρκεί να αφηγούνταν κάτι στην τάξη. Πράγματι κάτι ετοίμασαν, αν και τους είναι δύσκολο ακόμη να επεξεργάζονται και να αναπαράγουν ιστορικά δεδομένα.
Από τη μεριά μου δούλεψα με φωτογραφίες από το ΙΜΕ (τις λεζάντες τους παραθέτω παρακάτω), μέσω των οποίων δίνεται η ευκαιρία να αναφερθείς σε αρκετά σημαντικά συμβάντα, όπως πείνα, εθνική αντίσταση, κτλ.
(Τις έστειλα και στην ηλεκτρονική τους διεύθυνση. Αυτόν τον τρόπο, να ανταλλάσσουμε ηλεκτρονικές διευθύνσεις και φωτογραφίες, τον χρησιμοποιούμε συχνά τελευταία, εξυπηρετεί και τους αρέσει. Π.χ. είδαμε επίσης εικόνες που έδειχναν την κατάσταση των προσφύγων κτλ, αφού είχαμε δει όλοι μαζί την ταινία του Αγγελόπουλου «Το λιβάδι που δακρύζει», όταν παίχτηκε (εκτός διαγωνιστικού) στα πλαίσια του διεθνούς Φεστιβάλ του Βαλιαδολίδ, για να κάνουμε συγκρίσεις ή επαληθεύσεις στη συζήτηση που ακολούθησε. Ή φωτογραφίες από την εποχή του Μεταξά, με την αφορμή του μυθιστορήματος της Άλκης Ζέη, που αρχίσαμε να το διαβάζουμε και να το βλέπουμε σε συνέχειες κάθε δεκαπενθήμερο.)
Ακόμη, χρησιμοποίησα ως υλικό για πληροφορίες και για επισημάνσεις, καθώς και για συζήτηση τη σελίδα http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1940_1945/b_world_war/index.htmlκαι τη σελίδα: κατοχή: η επιβολή της γερμανικής εξουσίας
www.ime.gr/chronos/14/gr/1940_1945/occupation/03.html
Ακούσαμε και το τραγούδι «ο Αντώνης» από το Μαουτχάουζεν, με ερωτήσεις σχετικά με το συγκεκριμένο βασανιστήριο, τη στάση του Αντώνη, τους αγώνες ζωής και θανάτου -και αξιοπρέπειας- σε μαρμαρένια αλώνια της ελληνικής λογοτεχνίας, κτλ. Κι αυτό γιατί υπάρχουν μαρτυρίες Ισπανών κρατουμένων που περιγράφουν τη σκάλα και το μαρτύριο, σαν να ακούς τον ίδιο τον Καμπανέλλη, όπως είχα την ευκαιρία να δω, να διαβάσω και ν’ ακούσω σε μια μεγάλη έκθεση πρόπερσι, που συνοδευόταν και από προβολή εξαιρετικών ντοκιμαντέρ, με θέμα «εξορία». Η Ισπανία μπορεί να μην έλαβε μέρος στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, υπήρξε όμως μια βαθιά διχασμένη πατρίδα, όπως λίγο πολύ γνωρίζετε όλοι. Και δεν το ξεχνά εύκολα.

Χάρτης των κατεχόμενων από τον Άξονα ευρωπαϊκών και αφρικανικών εδαφών, ημέρα κήρυξης Ελληνοϊταλικού πολέμου. (Ανοικτό πράσινο χρώμα, χώρες με φιλοαξονικό καθεστώς)
1. Το εύδρομο Έλλη, που στις 15 Αυγούστου 1940 τορπιλίστηκε από ιταλικό υποβρύχιο.
2. Φύλλο του Ασύρματου της 28ης Οκτωβρίου 1940.
3. Στιγμιότυπο από το αλβανικό μέτωπο.
4. Η Σοφία Βέμπο τραγουδάει κάπου στο μέτωπο.
5. Κατοχή. Οι Αθηναίοι παραδίδουν τα ραδιόφωνά τους.
6. Κατοχή. Ουρά για το συσσίτιο.
7. Μεταφορά νεκρών από ασιτία με κάρο.
8. Μεταφορά νεκρών από ασιτία.
9. Νεαροί διαδηλωτές κατεβαίνουν στους δρόμους στα Γιάννενα, αψηφώντας τις αρχές Κατοχής.
10. 1943. Εκτοπισμός των Εβραίων από την Καβάλα.
11. Birkenau- Άουσβιτς ΙΙ. Στρατόπεδο εργασίας.
12. Θέσεις των εβραϊκών κοινοτήτων που με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο διαλύθηκαν ολοκληρωτικά, καθώς και των κοινοτήτων που μέρος τους διασώζεται μέχρι σήμερα.
13. Τα μέλη της Π.Ε.Ε.Α. (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης).
14. Εθνοσύμβουλοι στις Κορυσχάδες.
15. Ο Ναπολέων Ζέρβας.
16. Οι καπετάνιοι των μεγάλων μονάδων του Ε.Λ.Α.Σ. στη σύσκεψη της Λαμίας (16-11-44).
17. Ομάδα ανταρτών σαμποτέρ.
18. Λαϊκό δικαστήριο.
19. Ίσα δικαιώματα και οι γυναίκες.
20. Τα μάτια της κι η λευτεριά ποτέ δεν ησυχάζουν.
21. Θέατρο στην ελεύθερη Ελλάδα.
22. Ο λογοτέχνης Βασίλης Ρώτας πορεύεται στα βουνά.
23. Οι λογοτέχνες Ν. Καρβούνης και Δ. Χατζής στο βουνό.
24. Ο Βάλιας Σεμερτζίδης ζωγραφίζει το μαυροσκούφη Λέοντα. Πίσω ο Άρης.
25. 28 Φεβρουαρίου 1943, η κηδεία του ποιητή Κωστή Παλαμά έγινε η αφορμή για μια παλλαϊκή διαδήλωση εναντίον της γερμανικής Κατοχής, που συγκλόνισε την Αθήνα
26. Απελευθέρωση. Διαδηλώσεις Ε.Α.Μ. στην Αθήνα.
27. Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γ. Παπανδρέου.
28. Δεκέμβριος 1944. Τεθωρακισμένα επεμβαίνουν σε διαδήλωση.
29. Δεκέμβριος του '44. Μεγάλη διαδήλωση στην Αθήνα.
30. Εμφύλιος
Ποιήματα που μας διάβασε
ένα βράδυ ο λοχίας Οtto V…
Σε δύο λεφτά θ’ ακουστεί το παράγγελμα «Εμπρός»
Δεν πρέπει να σκεφτεί κανένας τίποτ’ άλλο
Εμπρός η σημαία μας κι εμείς εφ’ όπλου λόγχη από πίσω
Απόψε θα χτυπήσεις και θα χτυπηθείς
Θα τραβήξεις μπροστά τραγουδώντας ρυθμικά εμβατήρια
Θα τραβήξεις μπροστά που μαντεύονται χιλιάδες ανήσυχα μάτια
Εκεί που χιλιάδες χέρια σφίγγονται γύρω από μι’ άλλη σημαία
Έτοιμα να χτυπήσουνε και να χτυπηθούν.

Σ’ ένα λεφτό πρέπει να μας δώσουν το σύνθημα
Μια λεξούλα μικρή μες στη νύχτα, που σε λίγο εξαίσια θα λάμψει.

(Κι εγώ που ’χω μια ψυχή παιδική και δειλή
Που δε θέλει τίποτα άλλο να ξέρει απ’ την αγάπη
Κι εγώ πολεμώ τόσα χρόνια χωρίς, Θε μου, να μάθω γιατί
Και δε βλέπω μπροστά τόσα χρόνια παρά μόνο το δίδυμο αδερφό μου.)

Μανόλης Αναγνωστάκης (Εποχές, 1945)
ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ
Ο Αντώνης
Εκεί στη σκάλα την πλατιά, στη σκάλα των δακρύων
Στο Βιλεγκράμπεν το βαθύ, στο λατομείο των θρήνων
Εβραίοι κι αντάρτες περπατούν, Εβραίοι κι αντάρτες πέφτουν
βράχο στην πλάτη κουβαλούν, βράχο σταυρό θανάτου

Εκεί ο Αντώνης τη φωνή, φωνή, φωνή ακούει
- Ω καμαράντ ω καμαράντ, βόηθα ν’ ανέβω τη σκάλα
Μα εκεί στη σκάλα την πλατιά και στων δακρύων τη σκάλα
Τέτοια βοήθεια είναι βρισιά, τέτοια σπλαχνιά είν’ κατάρα.

Ο Εβραίος πέφτει στο σκαλί και κοκκινίζει η σκάλα
κι εσύ λεβέντη μου έλα δω, βράχο διπλό κουβάλα.
- Παίρνω διπλό παίρνω τριπλό, μένα με λένε Αντώνη
κι αν είσαι άντρας έλα δω στο μαρμαρένιο αλώνι.

στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλης
μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
τραγούδι: Μαρία Φαραντούρη

Για την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου βρήκα υλικό στις παρακάτω σελίδες.

www.hri.org/MPA/gr/other/17_11/dikh.html
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
Ακουστικά ντοκουμέντα
Δίκη σφαγέων

Χρονικό
Ενημερωτικό Δελτίο των ΤΕΕ
www.tee.gr/online/epikaira/2001/2174/pg028.shtml

Για τα γεγονότα
Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο - Νέες Καταχωρίσεις – Πολυτεχνείο 2004 (φωτογραφίες, κτλ)
www.sch.gr/portal/media-type/html/user/anon/page/default.psml/js_pane/6000
(έχει και για 28η)

Για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου
http://www.gerakas.org.gr/polyte/polytexneio.htm
http://www.hri.org/MPA/gr/other/17_11/epembash.html
http://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=212118

ποιήματα και τραγούδια:

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ
(Απόσπασμα)
Ρένα Χατζηδάκη (Μαρίνα), 1967, φυλακές Αβέρωφ

Θα στείλω τα όνειρα να ταράξουν το νοικοκυρεμένο ύπνο τους,
θα στείλω το φόβο να φωλιάσει στις ανύποπτες καρδιές τους
κι όταν θα ’ρθει η υπάλληλος για καταμέτρηση
«δραπέτευσε», θα πουν οι άλλοι παρεξηγώντας το θάνατό μου.

Και μόνο εσύ θα ξέρεις,
μόνο εσύ θα θυμάσαι τα χέρια μου,
το θολό παράπονο του σκυλιού έξω από τη φυλακή,
τις κραυγές των παιδιών πάνω στην ταράτσα,
την απόγνωση του κινέζικου πορτρέτου,
τα ελληνικά αινίγματα – τι ’ν’ αυτό που ανεβαίνει με τα πόδια
και το κατεβάζουνε με κουβέρτα ..
Και μόνο εσύ θα ξέρεις
πώς, πού χάθηκε το κορμί μου,
τι έγινε η φωνή μου, τι η αγρύπνια μου,
τι ήχους έχει ο φόβος κι η απόγνωση τι πρόσωπο
………………………………
«Θεέ μου τι να γίνηκαν του κόσμου οι αντρειωμένοι;»

ΧΡΟΝΙΚΟ
1944
Ήταν ο τόπος μου βράχος και χώματα
ήλιος και μαύρο κρασί
όργωνα θέριζα και με τον Όμηρο
σε τραγουδούσα, λαέ μου.
Πάνω στα κύματα νύχτες ολόκληρες
σε ονειρεύτηκα.

Ήταν τα σπίτια μου άσπρα γαρίφαλα
και τα κορίτσια σεμνά
είχαν αρμύρα στα χείλη στα μάτια τους
καίγανε την οικουμένη
και τα παιδιά μου με μια φυσαρμόνικα
τα ξελογιάζανε.

Ήταν ο τόπος μου σαν το χαμόγελο
όνειρο καθημερνό
κάποιος τον πούλησε, κάποιος τον ρήμαξε
σα δανεισμένη πραμάτεια.
Τώρα τ’ αγόρια μου παίζουν το θάνατο
στα χαρακώματα.
Κ. Χ. Μύρης
Ποιος τη ζωή μου

Ποιος τη ζωή μου ποιος την κυνηγά
να την ξεμοναχιάσει μες στη νύχτα
Ουρλιάζουν και σφυρίζουν φορτηγά
σαν ψάρι μ’ έχουν πιάσει μες στα δίχτυα
Για κάποιον μες στον κόσμο είναι αργά
Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά;
Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά;

Ποιος τη ζωή μου, ποιος παραφυλά
στου κόσμου τα στενά ποιον σημαδεύει
Πού πήγε αυτός που ξέρει να μιλά
που ξέρει πιο πολύ και να πιστεύει
Για κάποιον μες στον κόσμο είναι αργά
Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά;
Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά;

στίχοι: Μάνος Ελευθερίου
μουσική: Μίκης Θεοδωράκης,
τραγούδι: Μαρία Φαραντούρη

Ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη, του Σαββόπουλου
Πότε θα κάμει ξαστεριά (με τον Ν Ξυλούρη)
Από Αναγνωστάκη, Δάλλα, Λειβαδίτη, Ελύτη, Ρίτσο, Γώγου έχουμε ήδη υλικό στις Φρυκτωρίες

Τέλος, αν θέλει μπορεί να αναφερθεί κανείς στον Επιτάφιο του Γ. Ρίτσου, ίσως και στα μοτίβα της μάνας και του σκοτωμένου παιδιού της, που τα συναντάμε και στα εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής.

Μίκης Θεοδωράκης
http://www.greekmidi.com/greek/composers/theodorakis.html

http://www.greekmidi.com/songs/theodorakis/meramagiou.html
ΜΕΡΑ ΜΑΓΙΟΥ ΜΟΥ ΜΙΣΕΨΕΣ

Μέρα Μαγιού μου μίσεψες
μέρα Μαγιού σε χάνω
άνοιξη, γιε, που αγάπαγες
κι ανέβαινες απάνω

στο λιακωτό και κοίταζες
και δίχως να χορταίνεις
άρμεγες με τα μάτια σου
το φως της οικουμένης

Και μου ιστορούσες με φωνή
γλυκιά ζεστή κι αντρίκια
τόσα όσα μήτε του γιαλού
δεν φτάνουν τα χαλίκια

Και μου 'λεγες πως όλ' αυτά
τα ωραία θα ’ναι δικά μας
και τώρα εσβήστης κι έσβησε
το φέγγος κι η φωτιά μας

στίχοι: Γιάννης Ρίτσος
μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

http://www.greekmidi.com/songs/theodorakis/poupetaxetagorimou.htm
ΠΟΥ ΠΕΤΑΞΕ Τ' ΑΓΟΡΙ ΜΟΥ

Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου
καρδούλα της καρδιάς μου
πουλάκι της φτωχιάς αυλής
ανθέ της ερημιάς μου

Πού πέταξε τ' αγόρι μου
πού πήγε, πού μ' αφήνει
χωρίς πουλάκι το κλουβί
χωρίς νερό η κρήνη

Πώς κλείσαν τα ματάκια σου
και δεν θωρείς που κλαίω
και δεν σαλεύεις δεν γρικάς
τα που πικρά σου λέω

ποίηση: Γιάννης Ρίτσος
μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

ΒΑΣΙΛΕΨΕΣ ΑΣΤΕΡΙ ΜΟΥ
Βασίλεψες, αστέρι μου, βασίλεψε όλη η πλάση,
Κι ο ήλιος, κουβάρι ολόμαυρο, το φέγγος του έχει μάσει.
Κόσμος περνά και με σκουντά, στρατός και με πατάει
κι εμέ το μάτι ουδέ γυρνά κι ουδέ σε παρατάει
Την άχνα απ’ την ανάσα σου νιώθω στο μάγουλό μου
αχ, κι ένα φως, μεγάλο φως στο βάθος πλέει του δρόμου
Τα μάτια μου σκουπίζει τα μια φωτεινή παλάμη
αχ, κι η λαλιά σου, γιόκα μου στο σπλάχνο μου έχει δράμει.

Και να που ανασηκώθηκα, το πόδι στέκει ακόμα
φως ιλαρό, λεβέντη μου μ’ ανέβασε απ’ το χώμα.

Σημαίες τώρα σε ντύσανε, παιδί μου εσύ κοιμήσου
Κι εγώ τραβώ στ’ αδέρφια σου και παίρνω φωνή σου.

ποίηση: από τον Επιτάφιο, του Γιάννη Ρίτσου
μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Πληροφορίες για τα γεγονότα που ενέπνευσαν τη σύνθεση του Επιταφίου
http://www.mathisis.com/nqcontent.cfm?a_id=5393

Έφριξεν η γη και ο ήλιος εκρύβη
Σου του ανεσπέρου φέγγους, Χριστέ.

Αι γενεαί νυν πάσαι ύμνον τη ταφή σου
προσφέρουσι, Χριστέ μου.

Ω γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατόν μου τέκνον,
πού έδυ σου το κάλλος;

Φευ!..............η ση ρομφαία διέδραμε την εμήν καρδίαν, Εμμανουήλ.

(Ζητώ συγνώμη, συμπληρώστε τις παραλήψεις. Δεν ανταποκρίνονται οι οδηγίες για τη Palatino Linotype - δασεία σε φωνήεν, ψιλή σε κεφαλαίο, περισπωμένη σε φωνήεν με υπογεγραμμένη – με τα τεκταινόμενα στο πληκτρολόγιο. Όποιος μπορεί ας με βοηθήσει.)

http://www.greekmidi.com/songs/theodorakis/togelastopedi.html
ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ

Ήταν πρωί τ' Αυγούστου
κοντά στη ροδαυγή
βγήκα να πάρω αγέρα
στην ανθισμένη γη

Βλέπω μια κόρη κλαίει
σπαραχτικά θρηνεί
σπάσε καρδιά μου εχάθη
το γελαστό παιδί

Είχε αντρειά και θάρρος
κι αιώνια θα θρηνώ
το πηδηχτό του βήμα
το γέλιο το γλυκό

Ανάθεμα στη ώρα
κατάρα στη στιγμή
σκοτώσαν οι φασίστες
το γελαστό παιδί

Ω, να 'ταν σκοτωμένο
στου αρχηγού το πλάι
και μόνο από βόλι
Εγγλέζου να 'χε πάει

Κι απο απεργία πείνας
μέσα στη φυλακή
θα 'ταν τιμή μου που 'χασα
το γελαστό παιδί

Βασιλικιά μου αγάπη
μ' αγάπη θα σε κλαίω
και ό,τι έκανες
αιώνια θα το λέω

Γιατί όλους τους εχθρούς μας
θα ξέκανες εσύ
δόξα τιμή στ' αξέχαστο
το γελαστό παιδί
στίχοι: Μπρένταν Μπήαν (μετάφραση Βασίλης Ρώτας)
μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

http://www.greekmidi.com/songs/theodorakis/imastedyo.html
ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΥΟ

Είμαστε δυο, είμαστε δυο
κι η ώρα σήμανε οχτώ
κλείσε το φως χτυπά ο φρουρός
το βράδυ θα 'ρθουνε ξανά

Ένας μπροστά, ένας μπροστά
κι οι άλλοι πίσω ακολουθούν
με τη σιωπή κι ακολουθεί
το ίδιο τροπάρι το γνωστό

Βαράνε δυο, βαράνε τρεις
βαράνε χίλιοι δεκατρείς
πονάς εσύ, πονάω κι εγώ
μα ποιος πονάει πιο πολύ
θα 'ρθει καιρός να μας το πει

Είμαστε δυο, είμαστε τρεις
είμαστε χίλιοι δεκατρείς
καβάλα πάμε στο καιρό
με τον καιρό, με τη βροχή
το αίμα πήζει στη πληγή
ο πόνος γίνεται καρφί

Ο εκδικητής, ο λυτρωτής
είμαστε δυο είμαστε τρεις
είμαστε χίλιοι δεκατρείς

Στίχοι και μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Σας χαιρετώ όλους
errante