Μαρία Ζουμπουλίδου

Αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι των Φρυκτωριών σας εύχομαι καλή χρονιά.

Έχω επιστρέψει από τις 3 Σεπτεμβρίου στη θέση μου και αυτό το διάστημα έχουμε εγγραφές. Τα μαθήματα αρχίζουν στις 27 Σεπτεμβρίου. Είναι δύσκολο, λοιπόν, να σας στείλω τα φετινά στοιχεία πέρα από το ότι θα λειτουργήσουν και πάλι τέσσερα επίπεδα για την εκμάθηση της ελληνικής.

Από φέτος, λόγω της μεταρρύθμισης L-M-D (Licence-Maîtrise-Dea), οι φοιτητές προτρέπονται να επιλέξουν γλώσσες τις οποίες ήδη γνωρίζουν και αυτός ο προσανατολισμός ίσως επηρεάσει αρνητικά τις λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες.

21 Σεπτεμβρίου 2004

Κατά την περσινή χρονιά 2003-2004, λειτούργησαν τα παρακάτω τμήματα, στο Πανεπιστήμιο Stendhal της Grenoble, (δύο ώρες εβδομαδιαίως για κάθε τμήμα).

Το τέταρτο επίπεδο δημιουργήθηκε για πρώτη χρονιά και λειτούργησε με τους «πιστούς φίλους της ελληνικής γλώσσας», κυρίως καθηγητές που γράφονται κάθε χρόνο για να διατηρήσουν την επαφή τους με την γλώσσα. Σε όλα τα τμήματα υπερτερούν κατά πολύ, αριθμητικά, οι ενήλικες που γράφονται μέσω της Συνεχούς Επιμόρφωσης (είναι τα 2/3 των εγγεγραμμένων) και πληρώνουν υψηλά δίδακτρα. Για το λόγο αυτό έχει γίνει παράκληση (με δύο προξενικές επιστολές) να μειωθούν τα δίδακτρα που μερικές φορές λειτουργούν αποτρεπτικά. Μέχρι τώρα δεν ικανοποιήθηκε, δυστυχώς, η επιθυμία μας.

Στο κέντρο Αυτο-εκμάθησης, όπου παρακολουθώ φοιτητές που επιλέγουν την κατευθυνόμενη εκμάθηση της γλώσσας, γράφτηκαν πέρσι τρεις φοιτητές που θα έφευγαν για την Ελλάδα με το πρόγραμμα Έρασμος, ή για προσωπικούς τους λόγους.

Το Κέντρο αυτό εμπλουτίστηκε με υλικό που πρόσφεραν ευγενικά η Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση, το Κέντρο Ελληνικού Κινηματογράφου και το Τμήμα Μορφωτικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών.

Θα σταθώ, όμως, περισσότερο στην πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία της διδασκαλίας των ελληνικών στο τμήμα του FLE(français langue etrangère), που έγινε σε εθελοντική βάση για δεύτερη χρονιά, προκειμένου να προσελκυστεί ένα ευρύτερο κοινό.

Το κοινό αποτελούν μελλοντικοί καθηγητές της γαλλικής ως ξένης γλώσσας, οι οποίοι πρέπει να επιλέξουν μια εντελώς άγνωστη γλώσσα (προτείνονται τα ουγγρικά, τσεχικά, αραβικά, πολωνικά, λιθουανικά, ελληνικά, κινέζικα, ιαπωνικά, ρωσικά και σερβοκροατικά), και να συμμετάσχουν ενεργά στην διδακτική διαδικασία, με το διπλό ρόλο του μαθητή (αξιολογούνται με εξετάσεις στη γλώσσα που μαθαίνουν) και του καθηγητή (παρατηρούν και αξιολογούν τον διδάσκοντα, τον εαυτό τους, την τάξη και τις παιδαγωγικές στρατηγικές). Κρατούν λεπτομερές ημερολόγιο σε όλα τα μαθήματα και συντάσσουν έκθεση 12-15 σελίδων, στην οποία δεν πρέπει να περιγράψουν απλώς, αλλά να αναλύσουν τη συγκεκριμένη παιδαγωγική εμπειρία, ασκώντας κριτική με παρατηρήσεις και προτάσεις.

Η σύνθεση των τμημάτων του FLE που επέλεξαν τα ελληνικά κατά τα πανεπιστημιακά έτη 2002-2003 και 2003-2004 φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:

Η ποικιλία εθνικοτήτων και οι διαφορετικές μητρικές γλώσσες δημιουργούν ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον που διαφοροποιεί και την προσέγγιση της καινούργιας γλώσσας από τον κάθε φοιτητή.

Το σχεδιάγραμμα της εργασίας τους καθώς και τα στοιχεία που καταγράφουν σε κάθε μάθημα δίνονται στους φοιτητές από την αρχή και είναι τα ακόλουθα:

• Παρουσιάζουν αρχικά τις συνθήκες διδασκαλίας ( ωράριο, ρυθμός και διάρκεια μαθήματος, οργάνωση χώρου, διάταξη θρανίων, σύνθεση του κοινού)

• Γλώσσες που χρησιμοποιούνται στην τάξη.

Παρουσιάζουν φυσικά, την καινούργια γλώσσα που διδάχτηκαν, με τα χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητές της καθώς και τις πιθανές δυσχέρειες στην εκμάθησή της σε σχέση με τη μητρική τους γλώσσα. Εκθέτουν τους λόγους για τους οποίους την επέλεξαν, καθώς και τις προσδοκίες τους από τη διδασκαλία διάρκειας 24 ωρών.

Αναφέρουν τη γλώσσα ενδιάμεσης επικοινωνίας όταν ο καθηγητής πρέπει να δώσει ερμηνείες ή επεξηγήσεις (στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν τα γαλλικά) και τα πιθανά προβλήματα όταν δεν την κατέχουν όλοι οι φοιτητές στον ίδιο βαθμό.

• Όσον αφορά στη διδασκαλία, συγκεντρώνουν την προσοχή τους στα παρακάτω :

α) Στους διδακτικούς στόχους, αν αυτοί τέθηκαν με σαφήνεια από τον διδάσκοντα, καθώς και τους δικούς τους στόχους εκμάθησης.

β) Στο γλωσσικό και πολιτιστικό περιεχόμενο των μαθημάτων. Στο σημείο αυτό εκθέτουν περιληπτικά την ύλη που διδάχτηκαν, αλλά και την προσωπική τους άποψη σχετικά με τα διδακτικά αντικείμενα που επέλεξε ο καθηγητής τους.

Παρουσιάζουν και κρίνουν επίσης, το υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην τάξη (βιβλίο, φωτοτυπημένες σημειώσεις, εικόνες, μαγνητόφωνο, τηλεόραση, βίντεο, πίνακας, παιχνίδια, CD-rom...)

γ) Στη μεθοδολογία, τις στρατηγικές και τους τύπους δραστηριοτήτων που προτείνονται στην τάξη, (παρουσίαση καινούργιου γνωστικού αντικειμένου, πρακτική εφαρμογή, επανάληψη εννοιών που έχουν ήδη διδαχτεί, δημιουργικές δραστηριότητες, παιχνίδια ρόλων, ακρόαση μουσικής, συζήτηση, ερωτήματα σχετικά με τη μεθοδολογία, τεστ, εναλλαγή συγκέντρωσης και χαλάρωσης, διάρκεια κάθε δραστηριότητας). Στην ενότητα αυτή, ο φοιτητής πρέπει να επιλέξει και δύο δραστηριότητες που έλαβαν χώρα στη διάρκεια των μαθημάτων. Να παρουσιάσει την δραστηριότητα που, κατά τη γνώμη του, πέτυχε τους διδακτικούς της στόχους κι εκείνην που δεν λειτούργησε αποτελεσματικά. Να αναλύσει και να δικαιολογήσει την άποψή του και να κάνει τις προτάσεις του.

δ) Στηνεποικοδομητική κριτική της διδασκαλίας. Πρέπει να αναφέρει τι εκτίμησε περισσότερο στα μαθήματα και τι δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες του. Τι θα έκανε ο ίδιος για να βελτιώσει τα αρνητικά σημεία της διδασκαλίας, που πιθανόν εντόπισε.

• Εκμάθηση. Ο φοιτητής κάνει τον προσωπικό του απολογισμό. Ποιές γλωσσικές ικανότητες κατέκτησε στο τέλος των 24 ωρών διδασκαλίας της γλώσσας (στον προφορικό και τον γραπτό λόγο) και ποιές δυσχέρειες είχε. Τι τον μπλόκαρε, τι του ήταν ευχάριστο, ποια είναι τα ερωτήματα και οι προβληματισμοί του. Εκφέρει επίσης την προσωπική του άποψη για το σύνολο των φοιτητών, τη δυναμική της τάξης, τη συμμετοχή της, τις απουσίες, τον ρόλο του μέσα σε αυτήν (παθητικός, απομονωμένος, δυναμικός, με πρωτοβουλίες, συμμετοχή...) και την συναισθηματική ατμόσφαιρα (άγχος, δισταγμός, γέλιο, εκνευρισμός, αλληλεγγύη...) που επικρατούσε. Τέλος, κάνει τις παρατηρήσεις του σχετικά με τον καθηγητή του (συμπεριφορά, βαθμός παρέμβασης στην τάξη, χειρισμός των δραστηριοτήτων, ρόλος του...)

• Στον επίλογό του ο φοιτητής αποτιμά τη χρησιμότητα της συγκεκριμένης εμπειρίας σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.

Οι εργασίες τους ήταν πολύ ενδιαφέρουσες και προϋποθέτανε αυτοπαρατηρησία, συνέπεια και ενεργή συμμετοχή. Οι ίδιοι χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη κατάσταση ...σχιζοφρενική. Ήταν δύσκολο να δουλεύουν ταυτόχρονα σε δύο επίπεδα (του μαθητή, που έπρεπε να καταλάβει και του καθηγητή, που έπρεπε να κρατάει σημειώσεις), ενώ το μάθημα συνεχιζόταν σε κανονικό ρυθμό. Στο τέλος κάθε μαθήματος αλλά και μέσα από τα γραπτά τους κάναμε έναν ουσιαστικό διάλογο. Επαναπροσδιόρισα πολλά δεδομένα και οι ιδέες τους έγιναν πηγή ανανέωσης των μαθημάτων.

Γι αυτό και θα ήθελα να σταθώ σε κάποιες παρατηρήσεις και ιδέες τους, που μπορεί να φανούν χρήσιμες και σε άλλους συναδέλφους.

Οι περισσότεροι διάλεξαν τα ελληνικά, λόγω των γνώσεων που είχαν για την Ελλάδα από τα σχολικά τους χρόνια (μυθολογία, ιστορία) ή λόγω των τουριστικών στερεοτύπων που επικρατούν.

Η προσδοκία τους από τα μαθήματα των ελληνικών ήταν να μπορούν να ανταποκρίνονται σε απλές επικοινωνιακές ανάγκες και να κατανοήσουν τη δομή της γλώσσας. Αυτή η παρατήρηση διαμόρφωσε και την επιλογή των θεματικών ενοτήτων εκ μέρους μου.

Η πλειοψηφία αναφέρθηκε στις φωνητικές δυσκολίες της γλώσσας και παρατήρησαν ότι θα χρειαζόντουσαν περισσότερα μαθήματα (αφιερώθηκαν δυο μαθήματα). Όμως έχουν τη δυνατότητα να εξασκηθούν και να συμπληρώσουν τις γνώσεις τους στο Κέντρο Αυτοεκμάθησης . Ίσως θα ήταν πιο αποτελεσματικό να ενταχθούν στα μαθήματα και υποχρεωτικές επιπλέον ασκήσεις, στο Κέντρο Αυτοεκμάθησης.

Αντικείμενο προβληματισμού ήταν η χρήση ενδιάμεσης γλώσσας. Κάποιοι φοιτητές είναι υπέρ της διαρκούς «εμβάπτισης» του μαθητή στην καινούργια γλώσσα, ωστόσο πιστεύω ότι οι πιο σύνθετες ερμηνείες ή γραμματικο-συντακτικές επεξηγήσεις δεν μπορούν να δοθούν σε αρχάριους στα ελληνικά. Στο πρώτο μάθημα βέβαια οι χαιρετισμοί και οι συστάσεις (καλημέρα, με λένε...) δόθηκαν μόνο στα ελληνικά και οδήγησαν σε μηχανιστική κατάκτηση των πρώτων λέξεων που λειτούργησε πολύ αποτελεσματικά και ευχάριστα.

Στις εργασίες τους τονίζουν ότι ο καθηγητής (ιδιαίτερα αν είναι φυσικός ομιλητής της γλώσσας) λειτουργεί ως πηγή πολιτιστικών πληροφοριών τις οποίες μπορούν να αντλήσουν με οποιαδήποτε ευκαιρία.

Έδειξαν ιδιαίτερη περιέργεια και εκτίμηση για το αυθεντικό υλικό που εμπλούτιζε τη διδασκαλία της γλώσσας.

Στο πρώτο μάθημα, επί παραδείγματι, όταν διδάχτηκε το ελληνικό αλφάβητο, τους δόθηκε στα γαλλικά ένα απόσπασμα από την « Μητρική γλώσσα» του Βασίλη Αλεξάκη με τους συνειρμούς του συγγραφέα μπροστά σε κάθε γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου. Φυσικά, ζητήθηκαν και οι δικοί τους συνειρμοί και η ολιγόλεπτη αυτή διασκεδαστική παρατήρηση κάθε γράμματος ευνόησε, όπως είπαν, την αφομοίωσή του αλφαβήτου.

Στο επόμενο μάθημα οι ασκήσεις ανάγνωσης δεν έγιναν μόνο με το βιβλίο αλλά και με εφημερίδες και περιοδικά που μοιράστηκαν στην τάξη και τα φυλλομέτρησαν. Σ' αυτά έπρεπε να ανακαλύψουν λέξεις που αναγνωρίζουν ετυμολογικά.

Και για την εξάσκηση στους αριθμούς αποδείχτηκε χρήσιμη και ευχάριστη η βιντεοσκοπημένη μετάδοση του ελληνικού...ΛΟΤΤΟ!

Την πρώτη χρονιά, κάποιος φοιτητής είχε γράψει ότι στο μάθημα με το λεξιλόγιο του καιρού θα πρότεινε να βλέπαμε ένα μετεωρολογικό δελτίο της ελληνικής τηλεόρασης...

όπερ και εγένετο τη δεύτερη χρονιά έστω κι αν δεν κατάλαβαν ...σχεδόν τίποτα.

Πέρσι εκμεταλλεύτηκα την λαμπαδηδρομία ανά την υφήλιο για τη διδασκαλία των ηπείρων, χωρών, εθνικοτήτων κλπ. Νομίζω ότι θα το επαναλάβω και φέτος μια που ο απόηχος των Ολυμπιακών Αγώνων δεν έχει σβήσει ακόμη.

Κάποιος φοιτητής είχε επισημάνει ότι θα ήταν ενδιαφέρον να ακούσουν κι άλλους φυσικούς ομιλητές της γλώσσας για να ελέγξουν αυτόνομα τις ικανότητες τους στην ακουστική κατανόηση. Η ευχή του υλοποιήθηκε μετά τις διακοπές των Χριστουγέννων, όταν κόψαμε τη βασιλόπιτα στην τάξη και προσκάλεσα έναν έλληνα φοιτητή με τον οποίον μίλησαν πολύ αυθόρμητα (έστω και με δυσκολίες).

Η πλειοψηφία επιδοκιμάζει την περιορισμένη προσκόλληση σε ένα διδακτικό εγχειρίδιο και την μεθοδολογική ποικιλία.

Κάθε μάθημα έκλεινε με ένα τραγούδι που άλλοτε ερχόταν ως ξεκούραστος επίλογος κι άλλοτε ως συνέχεια του μαθήματος : να συμπληρώσουν τα κενά στα λόγια ενός τραγουδιού κατά την ακρόασή του, ή να συμπληρώσουν τα ρήματα του τραγουδιού που ήταν σε παρένθεση σε συγκεκριμένο χρόνο και να επιβεβαιώσουν τις απαντήσεις τους ακούγοντας το τραγούδι κλπ. (A propos, μήπως σας βρίσκεται κανένα τραγουδάκι σε Υπερσυντέλικο;...)

Η χρονιά έκλεισε με ένα πραγματικό παιχνίδι ρόλων στο ελληνικό καφενείο-εστιατόριο της Grenoble, όπου επιστράτευσαν τις γνώσεις τους για να παραγγείλουν και να επικοινωνήσουν με τον έλληνα ιδιοκτήτη σε κλίμα αρκετά εύθυμο.

Δεν θα ήθελα να σας κουράσω με περισσότερα.

Πέρα από το προσωπικό όφελος που αποκομίζω στο συγκεκριμένο τμήμα με τις εύστοχες παρατηρήσεις τους, με χαροποιεί πολύ το γεγονός ότι έρχονται σε επαφή με τα ελληνικά και δείχνουν ενθουσιασμό, φοιτητές που αρχικά τα επιλέγουν μόνο λόγω του προγράμματος των σπουδών τους.

Εύχομαι σε όλους σας καλή δύναμη για την καινούργια χρονιά. Δυστυχώς, παρά τον ανηλεή πόλεμο με τα cookies δεν μπορώ να συνδεθώ ως μέλος. Σας θυμίζω λοιπόν το

mail μου για να μην χάσουμε την επικοινωνία μας: maria.zoumboulidou@free.fr

Σας χαιρετώ όλους

Μαρία