errante  "Νέα ελληνικά στη Γρανάδα
Ήρθε η ώρα, λοιπόν, να στείλω κι εγώ μερικές πληροφορίες στις «Φρυκτωρίες», στους συνεργάτες του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας και στους συναδέλφους μου που παρακολούθησαν το σεμινάριο του Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου.
"

4 Μαρτίου 2003

Οι κλασικές σπουδές στην Ισπανία είναι βέβαια μια υπόθεση πολύ παλιά. Στις κλασικές σπουδές κυρίαρχη θέση είχε πάντοτε η μελέτη και η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, της φιλοσοφίας και του πολιτισμού. Από τον 17ο αιώνα εκδηλώνεται ενδιαφέρον και για τη σύγχρονη, την ομιλούμενη τότε γλώσσα (πχ γραμματική της νέας ελληνικής, από Φραγκισκανούς μοναχούς, για ιεραποστολική χρήση κ.ά.).
Στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γρανάδας ανήκει το Τμήμα Ελληνικής και Σλαβικής Φιλολογίας. Το τμήμα, με τη σειρά του, χωρίζεται σε ανάλογους τομείς. Στα μαθήματα του τομέα που αφορά την ελληνική φιλολογία περιλαμβάνεται η Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, η Γλώσσα και Λογοτεχνία στο Βυζάντιο (μαθήματα επιλογής), η Νέα Ελληνική Γλώσσα και η Λογοτεχνία της (μάθημα επιλογής, στα πλαίσια του υποχρεωτικού μαθήματος Δεύτερη και Τρίτη Ξένη Γλώσσα και η Λογοτεχνία της), Βυζάντιο και Σλάβοι μέσα από τις βυζαντινές πηγές και Βυζαντινή Ιστορία. Τέλος, από το τμήμα προσφέρεται στη Σχολή Διερμηνείας και Μετάφρασης το μάθημα Νέα Ελληνικά 1, 2, 3 και 4, ως ειδικό μάθημα ελεύθερης επιλογής (de libre configuración específica), το οποίο μπορούν να παρακολουθήσουν φοιτητές από οποιαδήποτε Σχολή ή Τμήμα. Τα θεωρητικά μαθήματα διδάσκονται στα ισπανικά, και μόνο τα δύο καθαρά γλωσσικά διδάσκονται στα ελληνικά.
Τα Νέα Ελληνικά άρχισαν να διδάσκονται το 1981, υπό μορφή σεμιναρίου, και 3-4 χρόνια αργότερα με τη μορφή κανονικού μαθήματος.

Σε μεταπτυχιακό επίπεδο, το τμήμα προσφέρει δύο μαθήματα: Θεωρία της Λογοτεχνίας και Συγκριτική Φιλολογία και Βυζαντινή και Νέα Ελληνική Λογοτεχνία. Επιπλέον προσφέρει προγράμματα, όπως: Η πόλη στην αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα, Η βυζαντινή πόλη μέσα από τις βυζαντινές πηγές, Η δομή της βυζαντινής και ισλαμικής πόλης.

Εκτός από το Πανεπιστήμιο, στη Γρανάδα υπάρχει και λειτουργεί το Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών. Ιδρύθηκε το 1998. Είναι συμβεβλημένο με το Πανεπιστήμιο, αλλά λειτουργεί αυτόνομα ως πανεπιστημιακό ερευνητικό κέντρο. Στηρίζεται οικονομικά από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας, από το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου, καθώς και από άλλους φορείς ή πρόσωπα. Το Κέντρο από την ίδρυσή του το διευθύνει ο καθηγητής Μόσχος Μορφακίδης.

Η δραστηριότητα του ΚΒΝΚΣ είναι πολλαπλή,
· ερευνητική:
- βιβλιοθήκη κλασικών Νεοελλήνων συγγραφέων (σε επτάγλωσσες εκδόσεις, πρόγραμμα διακρατικό
και διεπιστημονικό)
- λεξικογραφία (εκπόνηση ελληνο-ισπανικού λεξικού)
- αρχείο/βάση δεδομένων ισπανικών, εβραϊκών και αραβικών πηγών για το Βυζάντιο και τη νεότερη
Ελλάδα και Κύπρο
- μετάφραση μεσαιωνικών ελληνικών κειμένων
- μετάφραση βυζαντινών ιστορικών και χρονογράφων
· εκδοτική:
- σειρές Νεοελλήνων συγγραφέων
- μεσαιωνικά κείμενα
- ισπανικά αρχεία
· εκπαιδευτική:
- διδασκαλία γλώσσας και πολιτισμού
- εκπόνηση εκπαιδευτικού υλικού

Επιπλέον, διαθέτει πλούσια βιβλιοθήκη, και πρόκειται σύντομα να στεγάσει τη βιβλιοθήκη του Κ. Τσάτσου, κληροδότημα της οικογένειας του πολιτικού στο ΚΒΝΚΣ.
Οι δραστηριότητές του επεκτείνονται συνεχώς. Από τον Νοέμβριο που μας πέρασε, άρχισε και η προβολή ταινιών, ελληνικών ή σχετικών με την Ελλάδα, κάθε δεύτερη Παρασκευή περίπου.
Όπως καταλαβαίνετε, το Κέντρο είναι, λίγο πολύ, το σπίτι μας. Όλοι οι συνεργάτες βρίσκουμε εκεί ένα συμπαθητικό και ήσυχο περιβάλλον, αλλά και τα μέσα, για να μπορούμε να δουλέψουμε καλύτερα. Έχουμε στη διάθεσή μας τους δύο υπολογιστές του και το διαδίκτυο, τη βιβλιοθήκη και τους χώρους του, για μας και για τους μαθητές μας. Ακόμη, όλοι οι συνεργάτες πρέπει να αφιερώσουμε κάποιο χρόνο, για την ετοιμασία και οργάνωση του Συνεδρίου «Κωνσταντινούπολη, 600 χρόνια από την άλωση», τον προσεχή Δεκέμβριο.
Εκεί περνώ κι εγώ αρκετές ώρες. Χρησιμοποιώ το εκπαιδευτικό υλικό που υπάρχει ή ενημερώνομαι διαβάζοντας ελληνικές εφημερίδες. Συνήθως, ένα απόγευμα την εβδομάδα βοηθώ στη διόρθωση λημμάτων του λεξικού. Τα υπόλοιπα απογεύματα εργάζομαι στο Πανεπιστήμιο. Παραδίδω το μάθημα των Νέων Ελληνικών στη Σχολή Διερμηνείας και Μετάφρασης ( 8 ώρες την εβδομάδα, 4 στο Β΄ επίπεδο και 4 στο Δ’, δύο δίωρα την εβδομάδα στο κάθε επίπεδο) ή κάνω την τουτορία μου (6 ώρες), που στην περίπτωσή μας σημαίνει ότι ο διδάσκων πρέπει να διαθέτει τρεις ώρες την εβδομάδα για κάθε μάθημά του, προκειμένου να δέχεται τους φοιτητές, στο γραφείο που του παραχωρεί το Πανεπιστήμιο. Η Σχολή στεγάζεται σε ένα ωραίο κτίριο του 18ου αιώνα (Palacio de las columnas), με ωραίες αίθουσες, που διαθέτουν επιδιασκόπιο, κασετόφωνο, τηλεόραση και βίντεο, και το λιλιπούτειο γραφειάκι μου σε ένα άλλο πανέμορφο κτίριο, ένα παλαιό αρχοντικό με δυο μικρές κομψές εσωτερικές αυλές.

Όσο για τους φοιτητές μου, προσωπικά – όπως και άλλοι συνάδελφοι που γράφουν στις Φρυκτωρίες, αν κατάλαβα καλά - είμαι πολύ ικανοποιημένη από τους φοιτητές μου, τόσο από την πρόοδό τους, όσο και από τη γενικότερη συμπεριφορά τους. Θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα όλοι - με αφορμή μάλιστα το θεσμό των εθελοντών για τους Ολυμπιακούς Αγώνες – και μάλιστα όχι μόνο όλοι όσοι μαθαίνουν ελληνικά, αλλά σύσσωμη η Σχολή των Μεταφραστών.

Στο Γ΄ επίπεδο είχα 3 φοιτητές, εξαιρετικούς, που μου έκαναν τη ζωή λίγο δύσκολη. Είχαν παρακολουθήσει ελληνικά διαφορετικές χρονιές, με διαφορετικούς καθηγητές, με διαφορετική μέθοδο, με διαφορετικό εγχειρίδιο. Είχαν άλλος έναν, άλλος μισόν κι άλλος ενάμιση χρόνο χωρίς μάθημα. Είχαν ερωτήσεις εφ’ όλης της ύλης και γκρίνια. Είχαν – έχουν - κι ένα πάθος με τη γραμματική, αλλά και με το καθημερινό λεξιλόγιο, και γενικώς ένα πάθος. Για χάρη τους αναγκαζόμουνα – βαράτε με κι ας κλαίω, δε λέω – να ψάχνω, να αναρωτιέμαι, να σκάω, να φτιάχνω πίνακες, αχ εκείνη η δεύτερη τάξη της Β΄ συζυγίας. Τι υπάρχει πιο ρευστό στη γλώσσα μας, που το αποσιωπούν τα βιβλία; Ε, αυτό βρίσκουν και ρωτούν. Κουράστηκαν κι αυτά κι εγώ. Για τα δύο από αυτά τα παιδιά έγραψα τις προάλλες από μια συστατική επιστολή, γιατί ζητούν την υποτροφία για τα θερινά εντατικά μαθήματα στο Σχολείο Ελληνικής Γλώσσας. Έγραψα κάποια τυπικά λόγια, αλλά θα ’θελα να έγραφα μια συστατική έτσι: «Δεν έχω λόγια γι’ αυτά τα παιδιά. Ένα μόνο σας λέω, είμαι πολύ περήφανη που τα έχω μαθητές.» Στο τέταρτο επίπεδο έχω τώρα τέσσερις φοιτητές, (ο τέταρτος είναι περσινός υπότροφος του Σχολείου). Τα μαθήματα παρακολουθούν ενίοτε και δύο Έλληνες (από Έλληνα πατέρα και Ισπανίδα μητέρα). Σπουδάζουν εδώ, και παίρνουν το μάθημα των Νέων Ελληνικών, γιατί τους εξασφαλίζει 6 πιστωτικές μονάδες (créditos) κι ένα άνετο άριστα. Προσπαθώ λοιπόν να τους αξιοποιήσω στο μάθημα.

Το Δ ΄επίπεδο λειτουργεί φέτος για πρώτη φορά. Γενικώς, με το Γ΄ και Δ΄ επίπεδο υπάρχει πρόβλημα, γιατί οι φοιτητές είναι ως επί το πλείστον τριτοετείς, άλλοι φεύγουν με υποτροφίες, άλλοι έχουν άλλες προτεραιότητες και προβλήματα, και οι τάξεις απογυμνώνονται.

Στο Α΄ επίπεδο φοίτησαν 27 μαθητές. Είχαν κάνει εγγραφή 42, από τους οποίους οι 10 δεν παρουσιάστηκαν ποτέ, ενώ 5 δεν παρουσιάστηκαν στις εξετάσεις, γιατί προφανώς πίστευαν ότι δεν θα μπορούσαν να ανταποκριθούν, καθώς είχαν αρχίσει να φοιτούν αρκετά αργά (μερικοί λίγο πριν τις διακοπές των Χριστουγέννων, εξαντλώντας τις προθεσμίες εγγραφής). Αυτό είναι ένα αρνητικό εδώ, τουλάχιστον για το πρώτο επίπεδο. Δίνονται παρατάσεις στις προθεσμίες εγγραφής, και, μ’ αυτό τον τρόπο, δεν ξέρουμε τον ακριβή αριθμό των φοιτητών μας μέχρι σχεδόν το τέλος του τετραμήνου, ενώ οι νεοφερμένοι ή οι περαστικοί, όσο και να ’ναι παρεμποδίζουν τον ομαλό ρυθμό της τάξης, χρειάζονται πρόσθετη βοήθεια, για την οποία έχουν τη διάθεση αλλά ποτέ, τελικά, το χρόνο, κοκ . Τα αποτελέσματα των εξετάσεων ήταν πολύ ικανοποιητικά. Στο δεύτερο επίπεδο συνεχίζουν τουλάχιστον 20, αν και τον πραγματικό αριθμό δεν μπορώ να τον γνωρίζω ακόμη.
Η μεγάλη πλειοψηφία των φοιτητών προέρχονται από τη Σχολή των Μεταφραστών, 3-4 φοιτητές είναι από άλλες Σχολές και ένας που βρίσκεται εδώ με erasmus (Βέλγος και με βαθμό άριστα, ενώ δύο αγγλίδες εγκατέλειψαν πολύ σύντομα, πράγμα που δεν συμβαίνει για πρώτη φορά). Για την κίνηση των φοιτητών του προγράμματος «Έρασμος» και την πρόοδό τους στο μάθημα το δικό μας δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη, γιατί δεν διαθέτω επαρκή στοιχεία. Επιφυλάσσομαι πάντως να σας μαρτυρήσω το παρατσούκλι που κυκλοφορεί εδώ για τα «ερασμιάκια», γιατί τα παρατσούκλια κρύβουν αλήθειες, αν και όχι με καθολικό κύρος. Όπως και να ’ναι, έχουμε υλικό με το παραπάνω για το επόμενο σεμινάριο, για θέματα σοβαρά και για ευτράπελα. Όπως επίσης προβλήματα και ανάγκες.

Και μιλώντας για ανάγκες, όπως θα δείτε από τα στοιχεία που προκύπτουν από τις απαντήσεις των παιδιών σε ένα ερωτηματολόγιο που τους ζήτησα να συμπληρώσουν, οι φοιτητές ζητούν επίμονα πιο πολλά στοιχεία πολιτισμού και ιστορίας τής -σύγχρονης κυρίως- Ελλάδας στο μάθημα τις γλώσσας. Αυτό δημιουργεί καινούριες ανάγκες και, πιστεύω, δικαιώνει τις ανησυχίες και τις επισημάνσεις του συναδέλφου μας, του Τάσου του Σικελιώτη, που το κείμενό του άναψε τις πρώτες φωτιές.

Ας έρθουμε λοιπόν στα δικά μας. Πρώτα στην αμηχανία μου. Περίμενα, μάλλον, βροχή τις απαντήσεις στο θέμα που έθεσε ο συνάδελφός μας. Περίμενα ν’ αρχίσουν και οι άλλοι – οι συνάδελφοι του σεμιναρίου, ντε! – να κάνουν τις παρατηρήσεις τους και να λένε την άποψή τους, να πω κι εγώ τα δικά μου. Μου ’ρχόταν να γράψω «άκρα του τάφου σιωπή…», αλλά σαν μακάβριο κάπως μου φαινόταν. Τώρα μπορώ να ρωτήσω; Τι γίνεται, συνάδελφοι, πού βρίσκεστε, γιατί δε μιλάτε, τι τρέχει, δεν μπορεί να μη σας νοιάζει το θέμα, για ποιο λόγο σωπαίνετε; Ξέρω βέβαια ένα σωρό λόγους, αλλά δεν μου αρκούν. Το Υπουργείο μάς γράφει, η πολιτεία μας κακοπληρώνει και μας υποβλέπει, κανείς δε θα δώσει σημασία ό,τι κι αν πούμε, εμείς θα τα πούμε εμείς θα τ’ ακούσουμε…. Ε, λοιπόν, προσωπικώς, το δηλώνω ευθαρσώς, δε με χαλάει, συνάδερφοι (αδέρφια;), εμείς να τα πούμε κι εμείς να τ’ ακούσουμε, να μη σας πω κι ότι με διασκεδάζει, κι ύστερα, τι διάολο δάσκαλοι είμαστε, αν δεν είμαστε μαθημένοι σε χαμένες υποθέσεις; Εγώ πάντως είχα ανάγκη και περιέργεια κι αγωνία να ακούσω εσάς, που ήπιαμε στο κάτω κάτω κι ένα κρασάκι παρέα στη Θεσσαλονίκη.

Λοιπόν, τι κάνουμε εμείς στο εξωτερικό; Τι διδάσκουμε; Ότι εμείς οι Έλληνες, ξέρετε, «μάτια που δε βλέπονται...»; Δε λέω, κι αυτό, αλλά όχι μόνο. Ποιος από μας δε νοιάζεται για τον κόσμο μας, για τη θέση του ελληνικού στοιχείου μέσα στον κόσμο, για τη γλώσσα μας, για το ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο μες στο οποίο ανασαίνει, για την παρέμβαση που μπορεί να έχει, ως φορέας ανθρώπινων αξιών, σ’ έναν κόσμο που ίσως να μην ξέρει κατά πού πάει. Κι είναι μαζί κι άλλες γλώσσες, που τις μιλούν κάτι άνθρωποι, Ολλανδοί, Μεξικανοί, Ασιάτες, Αργεντίνοι, που εκφράζουν, με τη δική τους γλώσσα και με τους δικούς τους τρόπους, τα ίδια όνειρα ή το ίδιο πείσμα ή τον ίδιο θυμό. Τι θα γίνουν οι γλώσσες μας; Θα τις αφήσουμε «στα φιλιά του ανέμου και τη σκόνη του καιρού..»; Αμαρτία. Να μην εξαγοράσουμε μια ολόκληρη ζωή μες στη σιωπή, δεν αξίζει να τους κάνουμε αυτή τη χάρη. Για μας τους ίδιους στο κάτω κάτω της γραφής.

Από τότε, λοιπόν, Χριστουγεννιάτικα, που διάβασα το κείμενο του Τάσου, μ’ έζωσαν τα μαύρα φίδια, κι άρχισα να μαζεύω τα κείμενα από όσα εκπαιδευτικά εγχειρίδια έχει και δεν έχει το Κέντρο. Πολλά κείμενα, για τα καφενεία στο ένα βιβλίο, για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο άλλο, ένα κομμάτι από τον Βενέζη (αντιπολεμικό, μέρες που είναι), ένα τραγουδάκι, ραγκουτσάρια (Απόκριες, δα), αναστενάρια, καραγκιόζης, μουσεία, α, Τσαρούχης (ωραία, το έχουμε και για αουντιτίβα), εθνικές γιορτές, Μοναστηράκι, Μικρασιατική καταστροφή, λίγο Ταχτσή, νά κι ένα ποίημα, ό,τι πρέπει, και παραμύθια, τους αρέσουν –σε ποιον δεν;- παραγγελία στην πιτσαρία, για ακουστική κατανόηση, μια βιντεοταινιούλα από τις Πρέσπες, τι θα λέγατε; (Αχ, δεν έχουν δει ξωκλήσια, βυζαντινές τοιχογραφίες, δεν ξέρουν τα φαγιούμ ούτε τις τοιχογραφίες της Πομπηίας). Λίγη βυζαντινή μουσική, «τη Υπερμάχω..», «Αι γενεαί πάσαι»; Πορτοκάλογλου ακούσαμε, «να με προσέχεις» ακούσαμε, «βάλε το κόκκινο φουστάνι», «συννεφούλα» (μια οι Υποτακτικές, μια οι προστακτικές, τα χρώματα, τα ρούχα, ο καιρός, άνοιξη και μέρα με συννεφούλες, να κι ο Σαββόπουλος κι η Ελευθερία), πάμε γι’ άλλα. Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, τους αφορά το θέμα, κάτι από μυθολογία, τρελαίνονται φυσικά, Ολυμπιακοί Αγώνες, γιατί όχι ποδόσφαιρο (θεέ μου φύλαγε, να ξεπεράσω την αηδία μου), στα γήπεδα η ..οικουμένη αναστενάζει, πάρτι, ρεμπέτικα, λάτιν, με πολλά η Ελλάδα αναστενάζει. Ρατσισμός, νά κι ένα σκίτσο του Πικρίδα, ένας ανθρωπος προσεύχεται, «Σ’ ευχαριστώ Θεέ μου που μ’ έκανες καλύτερον απ’ τους άλλους!» Μάζεψα έτσι αρκετά, αλλά πού να τα χωρέσω; Τι να πρωτοδιαλέξω; Θέλω, μα δε βολεί! Θέλουν, μα δεν μπορούν! Και όλα θέλουν να τα δουν και να τα ακούσουν τα παιδιά, και να μιλήσουν, αλλά και να μη βιάζεσαι και να τους δίνεις χρόνο να αφομοιώσουν τα καινούρια. Και πώς να τα κάνεις τάχα αυτά μέσα σε μιάμιση ώρα, τι σόι ρύθμιση του χρόνου, τι στόχο υλοποιήσιμο, τι προγραμματισμό; Κι ο φύλακας να μη μου λέει πια ούτε καλησπέρα, όταν πάω να πάρω το κλειδί της αίθουσας, με κοιτάζει με ύφος δολοφονικό και, τείνοντάς μου το κλειδί φωνάζει, «δέκα παρά τέταρτο», κι εγώ «ναι, ναι, του απαντώ ελληνικά», του έχουν σπάσει τα νεύρα, γιατί όλο αργώ τα βράδια, βγαίνω παρά δέκα, δεν το κάνω επίτηδες, αλλά εκείνος θέλει να φύγει. Καμιά φορά αργεί ο Σέρβος συνάδελφος πιο πολύ και τη γλιτώνω. Ε, πέστε μου τώρα εσείς πώς να τα χωρέσω χίλια ένα σε ένα.
Και το πρόβλημα της επιλογής του υλικού συνεχίζει να με βασανίζει. Είναι αλήθεια πως τα κείμενα των εγχειριδίων είναι απλά, και καλά κάνουν, γιατί ο στόχος τους είναι η διδασκαλία της γλώσσας και των βασικών φαινομένων της. Κείμενα απλά για πιο ενδιαφέροντα θέματα, και μάλιστα για τα πρώτα επίπεδα, δύσκολο να γραφούν και να μην μοιάζουν απλοϊκά κι ανόητα, αλλά και να μην χρησιμοποιούν δύσκολο λεξιλόγιο. Δύσκολο και να ικανοποιηθούν μόνο με τα κείμενα ενός γλωσσικού διδακτικού εγχειριδίου άνθρωποι νέοι, που λαχταρούν να μάθουν κάτι πιο πολύ από την απλή χρήση της γλώσσας, κάτι πιο ουσιαστικό, ό,τι περπατά ανάμεσα στις γραμμές, ανάμεσα στις λέξεις, στα σύμφωνα και τα φωνήεντα, που καμιά φορά ο συνδυασμός τους τούς κάνει να παραξενεύονται και να γελούν, «φωλιά;» απορούν, ίσως γιατί στη γλώσσα τους μοιάζει με άλλου είδους καταφύγιο, τώρα που το σκέφτομαι.

Σκέφτηκα, λοιπόν, μέχρι νεοτέρας, να αφιερώνω τη μία διδακτική ώρα στη διδασκαλία της γλώσσας από το εγχειρίδιο που χρησιμοποιώ, τη μισή στη προφορική έκφραση και την άλλη μισή σε κείμενα ή προβολή ταινιών με πολιτιστικό ή ιστορικό (μικρά πράγματα) περιεχόμενο (που κι αυτά συνδυάζονται με ασκήσεις) , κι ας πάει η ύλη μου πιο αργά. Άρχισα να το εφαρμόζω, και να το καταπατώ. Θα ’θελα βοήθεια και τη γνώμη κι άλλων. Μπορώ να πω ότι το κείμενο του Τάσου με έβαλε σε μεγάλο μπελά.

Βιβλία για κάθε επίπεδο, που θα περιέχουν θέματα με ασκήσεις και με χρήση των πολυμέσων, νά τι πρέπει να γίνει. Μια καλή δουλειά, με καλογραμμένα κείμενα που θα καταπιάνονται με θέματα που θα παρουσιάζουν χαρακτηριστικές όψεις και απόψεις του πολιτισμού και της ιδιοσυγκρασίας των Ελλήνων, από τα οποία θα μπορούμε να επιλέγουμε εμείς κατά περίσταση για άσκηση στην αναγνωστική ικανότητα, αυτό πρέπει να γίνει, πιστεύω.

Όσο για μένα, στο πρώτο εξάμηνο χρησιμοποίησα το βιβλίο «Ελληνικά τώρα», γιατί το είχαν ήδη πάρει τα παιδιά. Τώρα χρησιμοποιούμε τη σειρά "Επικοινωνήστε ελληνικά", και θα δούμε πώς θα πάει. Χρησιμοποίησα μερικές φορές ασκήσεις, κείμενα και πίνακες από το «Νέα ελληνικά για αρχάριους», (Καβουκόπουλου, κτλ), κάπου κάπου τις 2 βιντεοκασέτες του πρώτου βιβλίου της σειράς «Στη χώρα του Αριστοτέλη» (τις υπόλοιπες δεν τις έχουμε), το "Άκου να δεις" (2 μαθήματα), ασκήσεις από το «ξέρετε ελληνικά;», προπαντός στο τέλος, πριν από το διαγώνισμα, για επανάληψη. Με βοήθησε πολύ η μικρή γραμματική του Τριανταφυλλίδη στα ισπανικά, κι ακόμη περισσότερο η “Gramática del griego moderno” (Όλγα Ομάτος, Φ. Καβουκόπουλος), παρόλο που οι συγγραφείς έχουν τη δική τους γραμματική και συντακτική άποψη για μερικά φαινόμενα. Χρησιμοποίησα λίγο τη φιλογλωσσία, κι ακόμη λιγότερο το διαδίκτυο. Μια φορά που δοκιμάσαμε να ρίξουμε μια ματιά στο φεστιβάλ κινηματογράφου και στις εφημερίδες, έτσι μόνο να δούμε πχ αν προβάλλουν το ίδιο ως κύριο θέμα στις πρώτες σελίδες οι μεγαλύτερης κυκλοφορίας εφημερίδες, έπεσε πανικός, δυσκολεύτηκαν πολύ. Σε μια δεύτερη φάση, πρόσφατα, που απομονώσαμε σε ένα κείμενο τη θέση της ελληνικής προεδρίας στην άτυπη σύνοδο της 17ης Φεβρουαρίου, τα πράγματα πήγαν πολύ καλύτερα. Προσεχώς θα πάμε στην αίθουσα πληροφορικής της Σχολής (έμαθα ότι τη ζητάς με μια αιτησούλα και την έχεις, μαζί με τεχνική βοήθεια, τόσο απλά, για να δούμε!), να ψάξουμε καταρχήν στον Κόμβο, στο λεξικό και στα σώματα κειμένων, λέξεις που δεν έχουν ακριβή αντιστοιχία στα ισπανικά (έχουμε μαζέψει μερικές), κι αν τα καταφέρουμε, θα ψάξουμε σε τι τελειώνουν τα θηλυκά σε –η, πληθ. –εις, πόσα είναι τα ουσιαστικά σε –έας, τα ρήματα σε –ιέμαι και –ούμαι, τα ότι και ό,τι (αφού δεν είμαστε δα ό,τι κι ό,τι) γενικώς, απορίες που προέκυψαν στα μαθήματα. Αυτά με το επίπεδο μέσων, με τα μικρά δεν έχω δουλέψει σε υπολογιστές, (εκτός από κάτι μικρό με τη φιλογλωσσία) είναι και πολλά αυτά και δεν μπορώ μόνη μου. Δυστυχώς δεν έχω την άνεση να ετοιμάζω σενάρια, κι ακόμη περισσότερο να τολμώ να τα θέσω σε εφαρμογή. Αν είχα έναν ακόμη συνάδελφο μαζί μου, θα κάναμε πράγματα, μόνη μου φοβάμαι. Πάντως, αν υπάρχουν προτάσεις, να προσπαθήσω κι εγώ.

Άλλο θέμα: παρόλο που σέβομαι την άποψη ότι τα λογοτεχνικά κείμενα, με τις γραμματικοσυντακτικές ανατροπές τους, δεν ενδείκνυται για τη διδασκαλία της γλώσσας, μερικές φορές αφιερώνω λίγη ώρα σε κάποιο ποίημα ή πεζό, που κάποια σχέση έχει με το μάθημά μας. Κάτι που μου πήγε καλά ήταν όταν σε ένα απόσπασμα (από το «Αρχιπέλαγος») ξεχώρισαν εύκολα την ποιητική και την αναφορική χρήση της γλώσσας, σε αντίστοιχα σημεία του κειμένου, κι αυτό με ενθουσίασε, τόσο γιατί δείχνει, όπως και να ’ναι, ένα επίπεδο αντίληψης της γλώσσας, όσο και γιατί αυτά τα παιδιά θα γίνουν μεταφραστές. Μια άλλη φορά, όμως, τους είχα δώσει «Τα παράθυρα», του Καβάφη, και, αφού είδαμε λίγο το ποίημα, τους έδωσα και τέσσερις διαφορετικές μεταφράσεις στα ισπανικά. Τους ζήτησα να μου πουν ποια τους αρέσει περισσότερο και μου απάντησαν, πολύ πρόχειρα, «καμία». Τώρα, μετά από 2-3 μήνες, τους ζήτησα να μου πουν «γιατί» (η μία εμένα μου είχε φανεί καλή), και πώς νομίζουν πως θα αποδώσουν το ύφος, την ιδιοτυπία, τα στοιχεία της διαλέκτου ή την ιδιόλεκτο ενός ποιητή, κτλ. Για να δούμε τι θα δούμε! Μήπως κάνω πράγματα που δεν πρέπει;

Κάτι ακόμη που αξίζει να σας αναφέρω είναι ένα πρόβλημα που σχετίζεται με τη γλώσσα. Τα παιδιά εδώ έχουν συνηθίσει, φαίνεται, να τους διδάσκουν ξένες γλώσσες χρησιμοποιώντας πολύ τα ισπανικά, ως εκ τούτου στην αρχή ξίνισαν λίγο, οι αρχάριοι κυρίως, κι ας έκανα ό,τι μπορούσα με τα πέντε κολλυβοϊσπανικά που ήξερα, κυρίως συμπληρωματικά, όταν ήταν να εξηγήσω ένα γραμματικό ή συντακτικό φαινόμενο ή να διατυπώσω ένα μικρό κανόνα. (Ούτε στα αγγλικά δεν τους καλοφαίνεται να λες κάτι, κι ας ξέρουν πολύ καλά και την αγγλική και μία δύο ακόμη γλώσσες αυτοί εδώ οι μελλοντικοί μεταφραστές) Ε, δεν εννοώ να τους τα δίνω και όλα έτοιμα, δοκιμάζω διάφορες εκδοχές στα ελληνικά, αλλιώς πώς. Από την άλλη, εγώ δεν μπορώ να βελτιώσω σημαντικά τα ισπανικά μου, αφενός γιατί όλη μέρα δουλεύω για τα ελληνικά, κι αφετέρου γιατί, για να παρακολουθήσω ένα επίπεδο ισπανικής γλώσσας εδώ, πρέπει να δώσω το μισό μου επιμίσθιο και αδυνατώ.

Τέλος, πηγή μόνιμου εκνευρισμού είναι για μένα η αμοιβή μας εδώ στην Ισπανία, που, προσωπικώς – και δεν συνήθισα στις πορφύρες- δεν μου επιτρέπει να ζω και να εργάζομαι με αξιοπρέπεια, από την άποψη ότι έχω την παράλογη απαίτηση να επισκέπτομαι αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, να πηγαίνω κάπου κάπου στο θέατρο, να έχω αξιοπρεπή στέγη, να αγοράζω κανένα βιβλίο, ακόμη και το θράσος να θέλω να μιλήσω στο τηλέφωνο με τα παιδιά μου μια σταλίτσα μια φορά την εβδομάδα, ενώ το επιμίσθιο δεν επαρκεί ούτε για τα εντελώς απαραίτητα, τουτέστιν στέγη, ένδυση, τροφή, μαζί και με την «αύξηση» που μας δόθηκε (κι ας μην την είδαμε), της οποίας το ποσό θα ντρεπόμουν να το αναφέρω. Ντρέπομαι και που μερικοί υπότροφοι εδώ έχουν για υποτροφία ποσά μεγαλύτερα από το επιμίσθιό μας, έχουν και τους γονείς τους, ενώ στην περίπτωσή μας, ατυχώς φαίνεται, είμαστε εμείς οι γονείς. Προσπαθώ να μην το σκέφτομαι, γιατί είναι εξαιρετικά ψυχοφθόρο. Και ας μη μιλήσω για τις καθυστερήσεις, με την τόση τεχνολογία, εμείς πρέπει να περιμένουμε κάποιον διπλωματικό σάκο με την επιταγή, που αργεί ΤΟΣΟ να φτάσει, είμαστε και στου διαόλου τη μάνα, τι να πεις. Υπάρχει βέβαια καταπληκτική δικαιολογία, δε λέω, «το ξέρατε», μόνο που δεν βοηθάει πολύ, ούτε αυτή ούτε η άλλη, «να πάρετε από την Ελλάδα», από τον τεράστιο μισθό μας, που φτάνει και περισσεύει για να συντηρούμε τα σπίτια μας στην Ελλάδα – δεν ήρθαμε, βλέπετε, μετανάστες σε αμπάρια σαπιοκάραβου - να ξεχρεώνουμε αυτά που δανειστήκαμε για να έρθουμε και να εγκατασταθούμε εδώ, να μάθουμε γλώσσες, να παίρνουμε και για εδώ, να, να…. (Για να μην πω ότι, αν δεν ζούσε η μητέρα μου – καλή της ώρα - να χρηματοδοτήσει κάποιες " γενικές επισκευές και εργασίες αναστήλωσης" που δεν τις καλύπτει η τρομερή μας ασφάλιση, δεν θα μπορούσα όχι στην Ισπανία να έρθω, αλλά ούτε στο πιο ταπεινό και ξεχαρβαλωμένο ελληνικό λύκειο να δουλέψω. Μάλιστα, 52 ετών και με 22 χρόνια υπηρεσία.) Λοιπόν, τα ακλόνητα επιχειρήματα που προβάλλονται από τις προϊστάμενες υπηρεσίες μπορεί να μη λύνουν το πρόβλημα, ωστόσο μπορεί άνετα να κάνουν έναν άνθρωπο να χάσει την ψυχραιμία του, πράγμα που βλάπτει σοβαρά το στοχασμό και την ανωτερότητα που – πρέπει να; - χαρακτηρίζουν έναν άνθρωπο των γραμμάτων. Αγαπητοί συνεργάτες του ΚΕΓ, θα ’θελα πάντως να ξέρετε ότι πολλοί από μας, τους υπολογιστές που αποκτήσαμε, για να μάθουμε τα ολίγα που ξέρουμε, τους ξεχρεώνουμε ακόμη, ή τουλάχιστον προσπαθούμε. Αυτό σχετίζεται ενδεχομένως και με την απροθυμία συμμετοχής στις Φρυκτωρίες και στην προσπάθεια του ΚΕΓ. Αυτό και άλλα.

Αλλά η Γρανάδα είναι όμορφη, ζεστή και ποιητική, η Αλάμπρα ένα θριαμβικό κατόρθωμα της τέχνης, το Αλμπαϊθίν και το Σακρομόντε (η αραβική και η τσιγγάνικη συνοικία) επίσης, το φλαμένκο και τα μικρά κρασοπουλειά επίσης, οι διαδηλώσεις - no a la querra - επίσης, η Ανδαλουσία επίσης, ο κόσμος όλος, θα μου πείτε, επίσης. Κι η άνοιξη. Ας πάνε στον κόρακα τα υπόλοιπα για λίγο.

Γρανάδα, 2 Μαρτίου 2003
Αρετή Πότσιου