frantzkyr writes, "Πάντα αισθανόμουν αδέξια με τη διδασκαλία της γλώσσας. Τα γλωσσικά βιβλία - έστω και με επικοινωνιακές δραστηριότητες- μου φαίνονται μια σειρά κειμένων και ασκήσεων που στο χαρτί μοιάζουν από αδιάφορες έως θεωρητικά ενδιαφέρουσες, στην πράξη όμως και οι πιο λαμπρές από αυτές μπορεί να αποδειχτούν από δυσκίνητες έως βαρετές.
Φραντζή Κυριακή"

14 Απριλίου 2005

Μόνο ένα γλωσσικό βιβλίο θυμάμαι με μεγάλη συμπάθεια: ένα αγγλικό παλιό με θέμα την τέχνη του λόγου, βοηθητικό για το Proficiency. Κάθε δεύτερη σελίδα είχε αυθεντικές -όχι σχολικές- ολοσέλιδες φωτογραφίες με πολύ ενδιαφέροντα πρόσωπα, και σου ζητούσε να βάλεις το πρόσωπο της μιας σελίδας να συναντηθεί και να μιλήσει με το πρόσωπο μιας άλλης, να φτιάξεις ιστορίες μεταξύ τους στο χώρο μιας τρίτης, και ούτω καθεξής.
Στη χώρα που βρίσκομαι μου δόθηκε για ένα διάστημα η δυνατότητα να παρακολουθήσω μαθήματα αγγλικών σε προχωρημένο επίπεδο που παρέχονται δωρεάν στο προσωπικό του πανεπιστημίου. Εκεί διαπίστωσα ότι το «μάθημα» από εξάμηνο σε εξάμηνο ή και σε συντομότερο χρονικό διάστημα μεταβαλλόταν σαν ένας συνεχώς κινούμενος οργανισμός με σχεδόν καθόλου από καθέδρας διδασκαλία. Ο διδάσκων έπαιζε το ρόλο του διευκολυντή, οι συμμετέχοντες άλλαζαν κυριολεκτικά διαρκώς θέσεις, και το περιεχόμενο προσαρμοζόταν συνεχώς στην ομάδα, που οι τρέχουσες ανάγκες και προτιμήσεις της αντιμετωπίζονταν δημοκρατικά και με πολλή σοβαρότητα.
Αλλά και αλλού, εκτός πανεπιστημίου, οπουδήποτε συμμετείχα σε ομάδες μάθησης ενός αντικειμένου, η φιλοσοφία της αμεσότητας που είδα να επικρατεί είναι «μαθαίνω κάνοντας» η πιο γραμμικά «πρώτα κάνω, και μετά κοιτάζω να δω θεωρητικά τι έκανα» Μεγάλο ξεβόλεμα, ομολογώ, για την ελληνική νοοτροπία μου, η οποία από λίγο ως πολύ κινείται στο ακόλουθο σχήμα: « Σκεεέφτομαι, σκεέφτομαι, ε και κάποια στιγμή μπορεί και να ...κάνω».
Φέτος στα πρώτα μαθήματα του εξαμήνου επιχείρησα να εφαρμόσω μια πιο ... επικοινωνιακή προσέγγιση στον Αρβανιτάκη 2 και 3, χωρίς –παρότι χρησιμοποιώ τα βιβλία του - να τα παίρνω κατά γράμμα. Πήρα τον τίτλο κάθε ενότητας (πχ., το οικογενειακό δέντρο, ένας γάμος) και το βασικό θέμα της γραμματικής με λεπτομέρειες (πχ., γενική ουσιαστικών, οι κτητικές αντωνυμίες), τα ’γραψα σε δυο στήλες στον πίνακα, και τους ζήτησα να μιλήσουν μεταξύ τους για το πρώτο χρησιμοποιώντας το δεύτερο. Πρώτα σε ζευγάρια, και μετά γενικότερα στην τάξη. Προς τούτο τους ζήτησα να κινούνται και να μετακινούνται κυκλικά στο χώρο, και πάντοτε να τους απευθύνεται κάποιος ή να απευθύνονται σε κάποιον (το τελευταίο ακόμα και επρόκειτο για όλη την τάξη). Αυτοσχεδιάζοντας άρχισα να γράφω τις λέξεις που δεν ήξεραν στα ελληνικά σε μια τρίτη στήλη στον πίνακα, οι οποίες αναπτύχθηκαν σε ένα παράλληλο δικό τους λεξιλόγιο, με βάση το οποίο μπορούν να κάνουν μια ανακεφαλαίωση όσων είπαν ή άκουσαν στο τέλος του μαθήματος ή όποτε άλλοτε τους ζητήσω στο μέλλον.
Το αποτέλεσμα είναι ότι έχει προκληθεί ζωηρό ενδιαφέρον και έχουν γίνει πολλές συζητήσεις. Ο τρόπος αυτός μου δίνει ταυτόχρονα την ευκαιρία να κρατώ σημειώσεις για τα πιο χαρακτηριστικά τους λάθη. Την πρώτη πχ., μέρα προέκυψαν τα θέματα (1) του γένους που χρησιμοποιούμε στα τοπωνύμια (2) της σωστή χρήσης του σχήματος «υποκείμενο/ονομαστική – αντικείμενο/ αιτιατική» - το τελευταίο πολύ σημαντικό για τους αγγλόφωνους, το οποίο επειδή χρησιμοποίησα τις δικές τους λέξεις, είχα τη χαρά να δια πιστώσω ότι το κατάλαβαν όλοι.
Σημειώνω πρόχειρα κάποια συμπεράσματα στα οποία κατέληξα με αφορμή τη διαδικασία αυτή:

1. Επικοινωνιακή μέθοδος δε σημαίνει ατέρμονη συζήτηση για ένα θέμα, ούτε εμβριθής ανάλυση
2. Επικοινωνώ σημαίνει επικοινωνώ την εμπειρία και τα ενδιαφέροντά μου
3. Τα βιβλία και τα οπτικοακουστικά είναι αφορμές, δεν έχουν σημασία αυτά καθαυτά, σημασία έχει τι γίνεται γύρω τους
4. Κανείς δε μαθαίνει μια γλώσσα για τη γλώσσα, κι αν τη μάθει έτσι θα την ξεχάσει ή το ενδιαφέρον του θα εξατμισθεί γρήγορα. Εκτός και θέλει να γίνει γλωσσολόγος.
5. Ο χρυσός κανόνας για τον ελληνικής προέλευσης διδάσκοντα είναι «σώπα, κράτα σημειώσεις στο μυαλό σου κι άκου - ε και δε χάθηκε ο κόσμος αν σου ξεφύγει και τίποτα»
6. Για να μη μένει στατική η σκέψη χρειάζεται να μάθει να κινείται και το σώμα (του διδάσκοντος συμπεριλαμβανομένου), το οποίο κατά παράδοση στη γλωσσική διδασκαλία κοιμάται.
7. Η εκπαίδευση των δασκάλων όλων των επιπέδων χρειάζεται να συμπεριλάβει εμπειρική εξάσκηση τους σε τρόπους επικοινωνίας μέσα στη σχολική ή πανεπιστημιακή τάξη, και προς την κατεύθυνση αυτή να γίνει σοβαρή-όχι θεωρητική – έρευνα.

Περιττεύει βέβαια να πω ότι θεωρώ τα βιβλία του Αρβανιτάκη και σύγχρονα και πολύ χρήσιμα στη δουλειά μου. Για τα γλωσσικά μαθήματα στα οποία αναφέρθηκα παραπάνω προηγήθηκε σύντομη συζήτηση στην αρχή του εξαμήνου με βάση την ερώτημα: « Ποιος είναι ο στόχος που έχω θέσει για τον εαυτό μου αυτό το εξάμηνο γι αυτό το μάθημα», στο οποίο απάντησαν ότι τους ενδιαφέρει η εξάσκηση κυρίως στην προφορική συνομιλία. Επίσης, το αναλυτικό πρόγραμμα των μαθημάτων ανά εβδομάδα έχει δοθεί στους φοιτητές εξαρχής με πολύ λεπτομερείς οδηγίες.
Τέλος με την επίγνωση ότι πολλές φορές οι συνταγές είναι σχετικές και με ημερομηνία λήξης, καταγράφω ενδεικτικά κάποιους από τους τρόπους που χρησιμοποίησα:

Ανταλλάξτε τα e-mail και τα τηλέφωνά σας.(στην πραγματικότητα ζήτησα να τα γράψουν όλα σε ένα χαρτί που μετά το φωτοτύπησα και το μοίρασα)
Πείτε όλα τα «μας» που υπάρχουν στην τάξη
Πείτε σε κάποιον τα πιο σημαντικά «μου» της ζωής σας.
Πείτε σε όλους όποια «μου» τους θυμάστε
Γράψτε μια λίστα με τα «μου» σας και αναπτύξτε την σε ένα κείμενο
Πείτε σε μια πρόταση πώς είστε σήμερα
Πείτε σε κάποιον/α πώς περάσατε την περασμένη βδομάδα. Εκείνος/η σας κάνει ερωτήσεις.
Περιγράψτε σε κάποιον το δωμάτιό σας, το γραφείο σας, το σπίτι σας, τη διαδρομή και πώς μπορεί να έρθει εκεί
Πείτε μια παιδική σας ανάμνηση περιγράφοντας πρόσωπα, πράγματα, χρώματα.

University of New South Wales, Κυριακή Φραντζή