sissiatha writes, "

Αγαπητοί συνάδελφοι,

στέλνω ένα κείμενο-παρουσίαση ενός γκρεκάνου ποιητή, ενός από τους λίγους που γράφουν ακόμα σ'αυτή τη διάλεκτο, θεωρώντας ότι εμπίπτει στα ενδιαφέροντά μας. Αν, εκτός από την ενημέρωσή σας, βρείτε ότι σας ενδιαφέρει και διδακτικά, τόσο το καλύτερο.

Σίσσυ Αθανασοπούλου
"

18 Ιανουαρίου 2006

Salvino Nucera: η ελληνική ψυχή της Νότιας Ιταλίας.





Ο Salvino Nucera γράφει στη διάλεκτο ή για τη διάλεκτο του τόπου του:ποιήματα, διηγήματα δοκίμια, άρθρα. Η τέχνη του διαθέτει το χάρισμα της αμεσότητας, της βιωματικής εμπειρίας, της φιλοσοφικής διάθεσης. Στα ποιήματά του ο τόνος του είναι πολύ συχνά εξομολογητικός και αποδέκτης των εξομολογήσεών του είναι, συνήθως, μια γυναίκα. Στη θεματολογία του κυριαρχούν ο έρωτας, η μοναξιά, η λατρεία της φύσης, που, μαζί με την απαρηγόρητη στάση του απέναντι στο θάνατο και την απουσία κάθε αναφοράς στο Θεό, αναδεικνύουν τον παγανιστικό της χαρακτήρα. Πάνω απ’ όλα όμως, η αγάπη για τον τόπο του, η αγωνία για τη γλώσσα, ο δυνατός δεσμός με τις ρίζες του, δίνουν στην ποίησή του, την αυθεντικότητα της λαϊκής τέχνης.

Η γυναίκα, ως ύπαρξη, ως παρουσία ή απουσία, είναι σταθερό σημείο αναφοράς της ποίησής του, όπως επίσης και το χώμα ως υπενθύμιση της επιστροφής μας στην ανυπαρξία αλλά και ως φιλόξενη βάση των ριζών μας, κοιτίδα της αναγέννησής μας. Η αναφορά σε κάποιον τόπο συνήθως συγκεκριμενοποιείται στην ιδιαίτερή του πατρίδα ή στους ελληνικούς τόπους. Ο χρόνος προσδιορίζεται από την περιγραφή του τοπίου, από τα χαρακτηριστικά των διαφόρων εποχών του έτους ή δεν προσδιορίζεται καθόλου. Για την ποίηση του Salvino Nucera είναι σημαντική η στιγμή: η στιγμή της συνάντησης, η στιγμή του αποχωρισμού, του ρεμβασμού. Ο χρόνος ακινητοποιείται μέσα σε στιγμές και μ’ αυτές μετριέται η ανθρώπινη ζωή. Μέσα από τις φαινομενικά απλές περιγραφές και τη νοσταλγία, στο τέλος των περισσότερων στροφών, προβάλλει η φιλοσοφική σκέψη, η υπαρξιακή αγωνία, η γλυκόπικρη αίσθηση ότι η ζωή, παρ’όλες τις δυσκολίες της, είναι ανεκτίμητη και υπάρχει μόνο εδώ. Από την ποιητική του φιλοσοφία απουσιάζει η χριστιανική πίστη για τη μεταθανάτια ζωή.

Το ποιητικό του υλικό φτιαγμένο από τα φτωχά εκφραστικά μέσα μιας γλώσσας αγροτών γίνεται όργανο για την έκφραση μιας μεγάλης ποικιλίας συναισθηματικών αποχρώσεων και πλάθεται μέσα από τις αντιθέσεις: το φως και το σκοτάδι, την ευδαιμονία από την επαφή με την φύση και τη συνάντηση με τον έρωτα, απ’ τη μια και τον πόνο της στέρησης, τη μελαγχολία, τη συνειδητοποίηση της μοναχικής μας πορείας στη ζωή, από την άλλη.

Στην ποίησή του συγκατοικούν άνετα το φως της μέρας και το υποβλητικό σούρουπο, ο ήλιος και το απόλυτο σκοτάδι.

Η απλή γλώσσα του Salvino Nucera καταλήγει σε μια δομή τόσο στέρεη από την οποία τίποτε δεν μπορείς να μετακινήσεις χωρίς το φόβο να καταρρεύσει το οικοδόμημα. Παράλληλα, ο ποιητής και συγγραφέας αναδεικνύει όλο τον ετυμολογικό, γραμματικό και συντακτικό πλούτο της γκρεκάνικης διαλέκτου, με αποτέλεσμα το έργο του, εκτός από την καλλιτεχνική του αξία αυτή καθαυτή, να αποτελεί μια πηγή μελέτης αυτής της γλώσσας που στάθηκε, όπως λέει κι ο ίδιος: στάθηκε για αιώνες το μοναδικό μονοπάτι έκφρασης “…per secoli l’ unico veicolo espressivo”.

Αναφέρουμε ενδεικτικά την περίπτωση των τίτλων:agapao na graspo [αντιμετάθεση των συμφώνων] Chalònero [χαλώ=όνειρο]. Επίσης των λέξεων: pricada[πικράδα] echusi, fèrusi, pulusi[-σι αρχαιοελληνική η κατάληξη του ρήματος στο τρίτο πληθυντικό] pote[=όταν] pose[=όπως] esone[=συνέβαινε], okkiàlo[=γυαλιά, από την ιταλική λέξη], culùri[=χρώμα από την ιταλική λέξη] o pappùmu [πτώση του –ς της κατάληξης αλλά και συνένωση του κτητικού], canena mai lei [αρνητική πρόταση με μία κι όχι δύο αρνήσεις]. Ο ίδιος φροντίζει και για την ιταλική μετάφραση που παρατίθεται μαζί με τα ποιήματα και τα πεζά γραμμένα σε γκρεκάνικη διάλεκτο.

Ο σταθερός αυτός προσανατολισμός στην παράδοση δε σημαίνει ότι ο δημιουργός δεν υιοθετεί στοιχεία του μοντερνισμού, όπως η κατάργηση της ομοιοκαταληξίας ή η εισαγωγή πεζολογικών στοιχείων.

Στο μυθιστόρημά του με τίτλο:Chalònero, με το ίδιο λιτό τρόπο αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο τη ζωή των παράνομων, των καταζητούμενων από το νόμο, που για την πλειοψηφία των τοπικών κοινωνιών της περιοχής της Καλαβρίας αποτελούν ένα είδος ηρώων. Η αναφορά, έμμεση αλλά σαφής, στις “οικογένειες” του εγκλήματος που πρόσφατα απασχόλησαν και πάλι τη δημοσιότητα. Μέσα από αργούς αφηγηματικούς ρυθμούς, σαν αυτούς της ζωής του τόπου, αναδεικνύεται η πατριαρχική δομή, ο ιδιαίτερος κώδικας τιμής, ο ρόλος της φιλίας, αλλά και η παθητική αντιμετώπιση, η μοιρολατρική στάση των ανθρώπων απέναντι στην πραγματικότητα που άλλοι διαμόρφωσαν.

«…Onèrevje mia mera na pai pu ito o pàtritu mesa stu ffilu. En ècanne nipote na to cami na ene.

Acomì amèni, onerèvji.

Pis inscèri an izì na ghenastì t’ònero oppure tooo…

Ònera, ònera ti ghenondo asce nicta ce chalannondo me tin imera…»

«…Ονειρεύονταν μια μέρα να φτάσει εκεί που είχε φτάσει ο πατέρας του ανάμεσα στους φίλους.

Δεν έκανε τίποτα για να το κάνει να γίνει.

Ακόμα περιμένει, ονειρεύεται.

Ποιος ξέρει αν ζει όταν θα γίνει το όνειρο ή όχι..

Όνειρα, όνειρα που γεννιούνται μέσα στη νύχτα και χαλούν με την ημέρα….»

«…Sognava, un giorno, di occupare, in mezzo agli “amici”, il posto di suo padre.

Non faceva nulla perché ciò potesse accadere.

Ancora aspetta, sogna.

Chissà se vivrà per realizzare il suo sogno, oppure no…

Sogni, sogni che si fanno di notte e si disfanno con il giorno…».

Χρόνια τώρα ο Salvino Nucera επιμένει να γράφει και να μιλά για τη γλώσσα των προγόνων του, σπρωγμένος από μια φυσική ανάγκη και χωρίς καμιά υστεροβουλία. Αθόρυβα και ταπεινά, αποφεύγοντας να γίνει φολκλόρ, προσπαθεί να διασώσει τον πολιτισμό που του κληροδοτήθηκε ξέροντας πως “…ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος κι οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε”.



Ακολουθεί ένα μικρό μεταφραστικό δείγμα από τα ποιήματα του Salvino Nucera για το οποίο νιώθω την ανάγκη να επαναλάβω ότι δεν διεκδικεί εύσημα λογοτεχνικής μετάφρασης, καθώς σκοπό είχε να αναδείξει τη συγγένεια ελληνικής και γκρεκάνικης. Η ιταλική μετάφραση είναι του ίδιου του Nucera και παρατίθεται, ακριβώς για να δοθεί η δυνατότητα σύγκρισης μεταξύ των τριών γλωσσών.







I Rize



I rizemu eminai ecì

sto chuma pu irta ston cosmo

ismia me tin cardia,

me tin glossa to ggonèomu.

Rize macrie ce palee

ti efuscoai sto chuma tu kerù

ce tegghionnusi, perannonda

ti thalassa,sti Grecia.

Ecì sto Chorio pu eghenastina mega

eminai glicade ce pricade.

I glicada tu pedì me tossa onira stin ciofalì,

ti etreche sta chorafia

apissu ste ppetuddhe

c’esclapenne sta dendrà

ja na piai te ccinurjie folèe,

ti ecanne tosse zimìe.

I pricada tu athròpu

ti ivre posso ene scerò

to porpatima ti zoì

sta pramata cathimerinà

channonda ta onira

ce tossa agapimmena.

Megali pricada simero

na stato macria

ja na echo mia dulìa.

Thelo na condofero

pu afica te rrizemu

ce na mi tes ivro marammene.





Ρίζες



Οι ρίζες μου έμειναν εκεί

στο χώμα που γεννήθηκα

μαζί με την καρδιά,

με τη γλώσσα των γονέων μου.

Ρίζες μακριές και παλιές

που φουσκώνουν στο χώμα του καιρού

και τελειώνουν, πηγαίνοντας

στη θάλασσα, στην Ελλάδα.

Εκεί στο χωριό που μεγάλωσα

έμειναν οι γλύκες κι οι πίκρες.

η γλύκα του παιδιού

με τόσα όνειρα στο κεφάλι,

που έτρεχε στα χωράφια

πίσω απ’ τις πεταλούδες

που σκαρφάλωνε στα δέντρα

για να πιάσει καινούργιες φωλιές,

που έκανε τόσες ζημιές.

Η πίκρα του ανθρώπου

που ξέρει πόσο είναι σκληρό

το περπάτημα στη ζωή

στα καθημερινά πράματα

χάνοντας όνειρα

και τόσους αγαπημένους.

Μεγάλη η πίκρα μου σήμερα

να είμαι μακριά

για να έχω μία δουλειά.

Θέλω να γυρίσω

κει που άφησα τις ρίζες μου

και να μη τις βρω μαραμένες.





Radici



Le mie radici là sono rimaste

nella terra dove nacqui

e anche il mio cuore

e la lingua dei padri.

Lunghe e profonde radici

nell’ humus del tempo

e finiscono, al di là

del mare, in terra greca.

Là dove divenni grande

è rimasto il dolce e l’ amaro.

La dolcezza del bimbo

con tanti sogni in testa

che correva nei campi

dietro le farfalle,

si arrampicava sugli alberi

a prendere i nuovi nidi

e faceva danni assai.

L’ amarezza dell’ uomo

che conosce quanto è duro

il cammino della vita

per le vie dei giorni

a smarrire i sogni e tante cose amate.

Grande amarezza oggi è stare lontano

per avere un lavoro.

Voglio tornare

dove ho lasciato le radici

e non trovarle appassite.



Agapao na graspo



Agapao na graspo

apanu st’ aspro chartì,

me cundura loghia,

sc’emmè me ton cosmo,

me tus addhu athròpu,

methemu manachò.

Pramata tu cosmu

ti menasi panda

san o atropo addhazi.

Agapao na platespo

me tin spichìmu

ti zoì tu cosmu.

Pramata olò,

cunduri charapìa

sce mia thalassa pricada.

Pramata alithinà,

onira aghenasta

ti ma ffudusi na zume.



Agapao na graspo.



Αγαπώ να γράφω



Αγαπώ να γράφω

πάνω στ’ άσπρο χαρτί

με λόγια φτωχά.

τη σχέση μου με τον κόσμο

με τους άλλους ανθρώπους

με μένα μόνο

Πράγματα του κόσμου

που μένουν πάντα

ενώ ο άνθρωπος αλλάζει.

Αγαπώ να μιλώ

με τη ψυχή μου

για τη ζωή του κόσμου.

Πράγματα ολωνών,

λιγοστή χαρά

σε μια θάλασσα πίκρα.

Πράγματα αληθινά

όνειρα απραγματοποίητα

που μας βοηθάν να ζούμε.

Αγαπώ να γράφω.





Amo scrivere



Amo scrivere

sulla carta bianca

con brevi parole

i miei rapporti col mondo

con gli altri uomini

con me stesso.

Rapporti universali,

costanti

nell’ evolversi umano.

Amo parlare

con la mia anima

della vita del mondo.

Problemi di tutti,

sfogo momentaneo,

di un mare di amarezza.

Meditazioni realistiche

fantasie utopistiche

che aiutano a vivere.

Amo scrivere.





Middalo pricìo



Mìddalo pricìo ene to chùmama

den to scerome ma ghirìzome to addismònima.

Addazi colùri i arghìdda tu kerù

asce màstora cosmico ftiamèni.

Mìddalo glicìo ene to chùmama

ena mmeli ti thorùme stin imèra.

Icòne ti den nnorìzonde èchusi t’ astra

menome crimmèni sce merìe macrìe.





Μύγδαλο πικρό



Μύγδαλο πικρό είναι η γη μας

δεν το ξέρουμε και γυρίζουμε στη λησμονιά.

Αλλάζει χρώμα η άργιλος του καιρού

φτιαγμένη από έναν μάστορα του σύμπαντος.

Μύγδαλο γλυκό είναι η γη μας

μέλι που το βρίσκουμε κάθε μέρα.

Σχήματα που δεν γνωρίζουμε έχουν τα άστρα

μένουν κρυμμένα σε μέρη μακρινά.





Mandorla amara



La nostra terra è una mandorla amara

senza saperlo ne cerchiamo l’ oblio.

Muta colore l’ argilla del tempo

tornita da un vasaio cosmico.

La nostra terra è una mandorla dolce

un miele che ritroviamo nel giorno.

Le stelle hanno disegno inconoscibili

rimaniamo acquattati in luoghi lontani.





Mia tsikkinìa cinùrùrji



Simero cùnnome san mìa tsikkìnìa cinùrji

Ossu st’ arthàmmia ti ppùri pu jelùsi.





Καινούργιο πουκάμισο



Σήμερα νοιώθω σαν καινούργιο πουκάμισο

μέσα στα γελαστά μάτια του πρωινού.





Una camicia nuova



Oggi mi sento una camicia nuova

dentro gli occhi ridenti del mattino.





I agapimeni lira



Efaga en mmòrcio pitta

me asprì mizìthra provatìna

Έφαγα μια μπουκιά πίτα

μ’ άσπρη μυζήθρα προβατίσια

ήπια κρασί

μαύρο, γλυκό σαν τα μάτια σου.

Τώρα την αγαπημένη λύρα

αγγίζω με δάχτυλα λεπτά

και τραγουδώ με λόγια

πολύχρωμα

τη μεγάλη μου αγάπη για σένα

χαριτωμένο πλάσμα.



L’ amata lira



Ho mangiato un pezzo di pitta

con candida ricotta di pecora,

ho bevuto avidamente un vino

nero, dolce,come i tuoi occhi.

Ora l’amata lira

accarezzo tenuemente

e canto con parole

iridescenti

il mio grande desiderio di te,

garbata creatura.



I storia ti Cchora



Leghi ti

i merìa ti Stòria ti Cchora

ene jà catacì.

Addi dìsciusi

mian addin merìa.

Canena mai leghi

ti o pappùmu

ton estìlai na cumbattèspi

pote iche decàsce chronò.

Acomì leghi ti

i merìa ti Storia ti Cchora

ene ja catacì.

Leghi.





Η Ιστορία της Χώρας



Λέει ότι

η μεριά της ιστορίας της χώρας

είναι κατακεί.

Άλλοι δείχνουν μιαν άλλη μεριά.

Κανένας δε λέει ποτέ

ότι τον παππού μου

τον έστειλαν να πολεμήσει

όταν ήταν δεκάξι χρονώ.

Κι ακόμα λέει ότι

η μεριά της ιστορίας της χώρας

είναι κατακεί.

Λέει.





La Storia del Paese



Dice che

il senso della Storia del Paese

è per di là.

Altri indicano

un verso diverso.

Nessuno però mai racconta

che mio nonno

fu mandato al frontae

a sedici anni.

Eppure dice che

il senso della Storia del Paese

è per di là.

Dice.





Σίσσυ Αθανασοπούλου