Αρετή Πότσιου
Απάντηση στην παρατήρηση του Τάσου του Σικελιώτη, σχετικά με τα συμπεράσματα από το ερωτηματολόγιο και την αξιοποίηση του.

Το κείμενο αυτό της κυρίας Πότσιου είχε επαναδημοσιευτεί πριν την διακοπή λειτουργίας των Φρυκτωριών και είχε δυστυχώς χαθεί! Την ευχαριστούμε λοιπόν για αυτήν τη "δεύτερη" αποστολή...
Θεσσαλονίκη, 14 ΜαΪου 2003

Κάλλιο αργά .. εεε, έρχεται η απάντηση και στα άλλα, αύριο με το καλό. Τι να γίνει; Τώρα κόπασαν οι διαδηλώσεις, έκλεισε και η Σχολή για μία -rayos y truenos!- βδομαδούλα.
Λοιπόν, το ερωτηματολόγιο το ξεκίνησα κατ' αρχάς μήπως και σχηματίσω καμιά ιδέα ως προς το τι μέλει γενέσθαι με τα νέα ελληνικά εδώ, μια και η υπόθεση αυτή ακολουθεί φθίνουσα πορεία στο εξωτερικό γενικώς, καταπώς λένε τουλάχιστον.
Έτσι, με ενδιέφεραν περισσότερο οι λόγοι για τους οποίους επιλέγουν σήμερα το μάθημα οι φοιτητές. Ήθελα επίσης να βολιδοσκοπήσω τις προθέσεις τους, αν έχουν σκοπό να συνεχίσουν ή όχι, πράγμα που συχνά βρίσκεται σε συνάρτηση με τους λόγους. Με λίγα λόγια τι θ’ απογίνουν τα επίπεδα 3 και 4, δηλαδή τα επίπεδα του δεύτερου έτους σπουδής της γλώσσας. Καθώς συνάρτηση επίσης της τύχης των επιπέδων αυτών είναι και οι ανάγκες των σπουδαστών και οι προσδοκίες τους από το αντικείμενο, έβαλα ερωτήσεις σχετικές. Ένα επιπλέον ερώτημα που με ενδιέφερε ήταν πόσο τους έχει επηρεάσει και αν τους έχει βοηθήσει πραγματικά η γνώση στοιχείων της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Το ερωτηματολόγιο είχα -και έχω- υπόψη μου να το επαναλάβω σε μια επόμενη φάση, με προσαρμογές, ανάλογα με τις απαντήσεις, πχ συμπεριλαμβάνοντας στις απαντήσεις που δίνονται έτοιμες στο ερωτηματολόγιο μερικές από τις απαντήσεις των παιδιών, που προέκυψαν από την κωδικοποίηση, ώστε να διευκολυνθούμε όλοι, και συγχρόνως να αναδειχθεί ίσως κάτι διαφορετικό από τα πολύ συνηθισμένα. Έτσι μπορεί να σχημάτιζα μια ιδέα για την κινητικότητα, την τυχόν διαφοροποίηση, την αλλαγή των κριτηρίων με το χρόνο ή ανάλογα με το επίπεδο κατάκτησης της γλώσσας, κτλ. Νά ας πούμε ένα τέτοιο συμπέρασμα: όσα παιδιά έχουν συνεχίσει στο 3ο και 4ο επίπεδο, έχουν διάθεση να συνεχίσουν με τα ελληνικά, επαγγελματικά ή όπως αλλιώς μπορέσουν. Μένει να δούμε τη συνέχεια.
Πάνω απ’ όλα, βέβαια, να πω την αλήθεια, μ’ ενδιέφερε πώς σκέφτονται για τη γλώσσα και γιατί, τι τους ενδιαφέρει περισσότερο, αν αυτό συμπίπτει με τους αντικειμενικούς πρακτικούς και επαγγελματικούς στόχους των σπουδών τους, και τι τέλος πάντων θα μπορούσα να κάνω εγώ γι’ αυτό, πώς να το χειριστώ καλύτερα.
Το κύριο συμπέρασμα που έβγαλα είναι ότι δεν έχει να περιμένει κανείς πολλά από ερωτηματολόγια. Πρώτον, γιατί σε αρκετές ερωτήσεις πιστεύω ότι απάντησαν πρόχειρα και ό,τι να ’ναι, π.χ. στους λόγους, παραλείποντας άλλους σημαντικούς λόγους (πχ το λόγο ότι το μάθημα τους δίνει έξι μονάδες), και δεύτερον γιατί σε μερικές δεν έχουν πει την αλήθεια, είτε γιατί δεν την έχουν συνειδητοποιήσει είτε γιατί δεν μοιάζει καλή ή ικανοποιητική είτε για άλλο λόγο -άβυσσος ο νους του ανθρώπου. Τέλος, ο αριθμός είναι πολύ μικρός, για να είναι αντιπροσωπευτικά και ασφαλή τα συμπεράσματα.
Άλλα συμπεράσματα:
Ένα σημαντικό ποσοστό στα κίνητρα δεν έχει να κάνει ειδικά με την ελληνική γλώσσα, αλλά επιλέγεται ως ένα από τα μαθήματα που διατίθενται, και που εξασφαλίζει και τις περιβόητες μονάδες (χρειάζεται να συμπληρώσουν έναν ορισμένο αριθμό, προκειμένου να αποφοιτήσουν). Ένα μικρό μέρος των φοιτητών που επέλεξαν το μάθημα με τέτοια κριτήρια, μπορεί να κερδιθεί, τα υπόλοιπα θα ακολουθήσουν ό,τι τους εξυπηρετεί περισσότερο από άποψη σπουδών (να τελειώσουν τη σχολή πιο ανώδυνα, συμπληρώνοντας τον αριθμό των απαραίτητων μαθημάτων με μια πιο εύκολη γλώσσα ας πούμε, και με καλούς, ει δυνατόν, βαθμούς) ή επαγγελματικών προοπτικών. Από την άλλη, σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό στην επιλογή βάρυνε η αγάπη για τις κλασικές σπουδές (που μέρος τους είναι τα ελληνικά κι η μοίρα τους) και, επιτέλους, το ειδικό ενδιαφέρον για τη σύγχρονη ελληνική γλώσσα και τους ελληνικούς τρόπους. Ένα μεγάλο ποσοστό δηλώνει διατεθειμένο να συνεχίσει. Από αυτά τα παιδιά, στην πραγματικότητα, ένα μεγάλο ποσοστό εγκαταλείπει. Αν εξαιρέσουμε το ρόλο του διδάσκοντα – ας δεχτούμε ότι δεν υπάρχει ούτε κάποιος ιδιαίτερα χαρισματικός δάσκαλος, που ενδεχομένως θα επηρέαζε την επιλογή μερικώς, ούτε κανένας ιδιαίτερα προβληματικός, που θα το επηρέαζε μπορεί και δραστικά, αλλά κοινοί θνητοί που κάνουν όσο καλύτερα μπορούν τη δουλειά τους – οι λόγοι που μένουν έχουν να κάνουν μάλλον με την «πραγματική» ζωή, την αγορά εργασίας, κτλ. Άλλωστε η διδασκαλία της γλώσσα μόνο, αν δεν είναι ενταγμένη σε ένα ευρύτερο πλαίσιο πολιτισμικής παρουσίας, όσο κι αν η γλώσσα καθεαυτήν είναι φορέας ιδεών, ιδιοσυγκρασίας, τρόπου ζωής κτλ, δεν έχει νόημα, εφόσον δεν είναι από τις διαδεδομένες. Ε, προτιμούν τότε να μάθουν τουλάχιστον κινέζικα, αραβικά, βαλκανικές γλώσσες, που μπορεί να τους ανοίξουν προοπτικές δουλειάς. Πού θα τα αξιοποιήσει το παιδί που μαθαίνει ελληνικά, ποια ικανοποίηση θα αποκομίσει, ποια χαρά, παρά, το πολύ, αν καταφέρει να κερδίσει κάποια υποτροφία και την ευκαιρία να έρθει στην Ελλάδα; Τέλος πάντων, το θέμα αυτό είναι σύνθετο. Ίσως δεν είναι καθόλου αμελητέο απλώς και μόνο το γεγονός ότι κάποιοι νέοι, ας είναι και σε περιορισμένο αριθμό, ξεκινούν τη γλώσσα, ακόμη κι αν μένουν στα πρώτα επίπεδα. Δεν έχει κανένας έτοιμες απαντήσεις γι’ αυτό. Αν συζητηθεί ποτέ, όπως και το θέμα των στόχων που λέγαμε....
Άλλο: τα αρχαία ελληνικά, που ας πούμε ότι ήξεραν, η αλήθεια είναι ότι τους έδωσαν μια γλυκειά αίσθηση οικειότητας, τίποτε άλλο. Όχι πως είναι λίγο αυτό, αλλά η υπόλοιπη βοήθεια ήταν, στην πραγματικότητα, ότι δεινοπαθήσαμε να μη λέμε το και "κάι". Βέβαια, τα παιδιά που προέρχονται από τη Σχολή Μεταφραστών, δηλαδή η μεγάλη πλειοψηφία, έχει κάνει αρχαία μόνο στο σχολείο. Τα άλλα, λίγα, από τη Φιλοσοφική, που έχουν κάνει κάτι παραπάνω, μου παραπονέθηκαν κατ' ιδίαν ότι μπερδεύονται, ιδίως αν τυχαίνει να θυμούνται διφθόγγους, λέξεις, κ.ά. (Γιατί σε αυτό το μάθημα, ελεύθερης επιλογής, μπορούν, θεωρητικά, να φοιτούν σπουδαστές από όλες τις Σχολές.)
'Αλλο πάλι: ζητούν όλα τους περισσότερη συζήτηση, στοιχεία πολιτισμού, κτλ, ως και γραμματική (υποθέτω έτσι θα έχουν συνηθίσει), τη στιγμή που ήδη κάνουμε πολλά από αυτά, κι αν τα αυξήσουμε, δεν ξέρω πού θα βρούμε ώρα και για το τυπικό μάθημα. Αντίθετα, οι επαγγελματικές τους ανάγκες θα απαιτούσαν άλλου είδους αντιμετώπιση, ορολογία ειδικών κλάδων (πχ νομική) κτλ, αυτό συνιστάται μάλιστα (από γνώστες του θέματος), αν επιδιωχθεί να γίνουν τα νέα ελληνικά τρίτη γλώσσα, κάτι που θα τα αναβάθμιζε πολύ, αλλά που είναι αρκετά δύσκολο να γίνει. Αυτά όμως τα γνωρίζει καλύτερα ο προϊστάμενός μου, εγώ δεν μπορώ να κάνω τίποτε επ' αυτού, απλώς τα πληροφορούμαι.
Για να επανέλθουμε, τα περισσότερα παιδιά διψούν για άλλα πράγματα, για λογοτεχνία και για άλλα "αντιδεοντολογικά" πράγματα, αλλά μην νομιστεί ότι είναι διατεθειμένα να κάνουν και καμιά θυσία γι΄ αυτό, πχ να θυσιάσουν ώρα εκτός μαθήματος, καθότι δεν διαθέτουν εδώ που τα λέμε και πολύ ελεύθερο χρόνο.
Οι φοιτητές μου είναι τώρα: στο 2ο επίπεδο 27 (έρχονται οι 17, οι άλλοι γράφτηκαν απλώς) και στο 4ο επίπεδο 7 (παρακολουθούν οι 4, οι άλλοι είναι δύο Ελληνάκια που το πήραν για τις μονάδες και κάποιος άγνωστος). Το προηγούμενο τετράμηνο, στο επίπεδο 1 ήταν γραμμένοι 42 και παρακολουθούσαν οι 25 περίπου, και στο 3 ήταν 3.
Αυτά και άλλα πολλά, φίλε μου Τάσο, και φίλοι όλοι εσείς που ρίχνεται καμιά ματιά στις Φρυκτωρίες, γιατί, σάμπως ήξερα από ερωτηματολόγια κι από χτες; Να, έτσι μου ήρθε, μήπως και βοηθήσει σε τίποτε, και, πώς αναλύουν τα ποσοστά, πώς τα μετρούν επί τοις εκατό, όταν οι απαντήσεις είναι δύο και τρεις, ούτε που ξέρω πώς τα κάνουν, κι αν τα έκανα σωστά. Η αυτοπεποίθησή μου σε τέτοια ζητήματα είναι por los suelos, που λεν κι οι Ισπανοί, δηλαδή, άσ' τα να πάνε. Περίμενα διορθώσεις, βελτιώσεις, καινούρια ερωτήματα, ερμηνείες, ό,τι. Περιμένω.
'Αντε, κι εδώ άρχισαν οι λιτανείες της Μεγάλης Εβδομάδας, χαμός γίνεται, μουσικές, Εσταυρωμένοι σε υπερμεγέθεις φορητές βάσεις, Παναγίες πολλές, μια της Δροσοσταλιάς (rocío, είναι μια που κλαίει, σταλάζουν λίγα ξύλινα δάκρυα, των δακρύων θα θέλει να πει φαντάζομαι), μια της Αμώμου Συλλήψεως, πολλές, πολλές, κάθε εκκλησία και άλλη, με πολύτιμα και πολυτελή φορέματα και στολίδια, και κουκουλοφόροι από διάφορες αδελφότητες, με διάφορα χρώματα κουκούλες και στολές.
Χρόνια πολλά, παιδιά.